Αρβανίτες και 1821 (συνέχεια 5)

Λακωνια

Ο Philippson (1) για τους Αρβανίτες της Λακωνίας αναφέρει ότι κατοικούσαν: Στο χωριό Γεράκι και το Αλποχώρι του δήμου Γερόνθων, σχεδόν σε όλο το δήμο Ζάρακος και στην πλειοψηφία των χωριών των δήμων Ασώπου και Έλους. Όλες αυτές οι περοχές βρίσκονται στην επαρχία Επιδαύρου Λιμήρας και να ποία ήταν η πληθυσμιακή κατάστασή τους το 1861, όταν ακόμα δεν είχε αρχίσει έντονη αστικοποίηση και οι τοπικές διάλεκτοι κρατούσαν τον χαρακτήρα τους όπως και στην περίπτωση των Αρβανιτών.
Ο συνολικός πληθυσμός της Λακωνίας ήταν 96,546 κάτοικοι.
Ο δήμος Γερόνθων κατοικείτο από 1,686 κάτοικους εκ των οποίων επειδή δεν γνωρίζουμε το ακριβή αριθμό κατοίκων των δύο αρβανίτικων χωριών ας υποθέσουμε ότι αποτελούσαν τα δύο τρίτα του συνολικού πληθυσμού του δήμου επειδή το Γεράκι θεωρείται κεφαλοχώρι(με «700 ημιαλβανούς» όπως αναφέρει ο Αδ.Ρουσόπουλος,τότε δήμαρχος Σπάρτης (2) ,οπότε καταλήγουμε στον αριθμό των 1,000 αρβανιτοφώνων των δύο χωριών.
Ο Philippson υποστηρίζει ότι ο δήμος Ζάρακος κατοικείτο σχεδόν όλος από Αρβανίτες ενώ τα χωριά των δήμων Ασώπου και Έλους ήταν στην πλειοψηφία τους αρβανίτικα ,πληροφορία ίσως άκρως υπερβολική επειδή η ιστορία μας έδειξε ότι η περιοχή έχασε πολύ νωρίς τα ιδιαίτερα αρβανίτικα χαρακτηριστικά της(γλώσσα),κάτι που δεν θα γινόταν αν ήταν τόσο συμπαγής αρβανίτικος πληθυσμός εκεί ενώ ταυτοχρόνως γνωρίζουμε ότι ακόμα και Κρητικοί κατοικούσαν την περιοχή εδώ και δύο αιώνες (3).
Αν και δεν συμφωνούμε με την άποψη του Philippson υποθέτουμε ότι έχει δίκιο για να εξετάσουμε θεωρητικά το μέγιστο αριθμό Αρβανιτών στη Λακωνία. Ο δήμος Ζάρακος έχει πληθυσμό 2,543(για το 1861 μιλάμε πάντοτε) και ας τους θεωρήσουμε όλους Αρβανίτες ακολουθώντας την άποψη του Philippson. Για τους άλλους δύο δήμους που ο Philippson πιστεύει ότι τα Αρβανίτικα χωριά αποτελούν πλειοψηφία ας υποθέσουμε επιεικώς, για τον Philippson, ότι οι Αρβανίτες αποτελούν τα 3/4 του πληθυσμού των δήμων τους που σημαίνει σε αριθμούς 1.718 Αρβανίτες κάτοικοι στο δήμο Ασώπου και 2.886 στο δήμο Έλους. Αν προσθέσουμε τον πληθυσμό του Γερακιού και του Αλποχωρίου(1,000) με αυτόν των τριών δήμων (7.147) έχουμε σύνολο 8.147 που σημαίνει σε ποσοστό Αρβανιτών επι του συνολικού πληθυσμού της Λακωνίας(96.546) περίπου 8%. Ό ίδιος Philippson υπολόγισε τους Αρβανίτες της Λακωνίας το 1890 σε 8.588.
Αναλυτικά, η Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή(ΒΑΣ 1908-9) που διενέργησε ανασκαφές στην περιοχή της Λακωνίας αναφέρει ως αρβανιτοφωνα χωριά της Λακωνίας τα εξής: Κρεμαστή, Γέρακας, Αλεποχώρι, Γκιότσαλι, Νιάτα, Κυπαρίσσι, Χάρακας, Πισταμάτα, Ρειχιά, Γεράκι, Μαρί, Φρέγκα και τρεις νοτιότερες Καταβόθρα (Μεταμόρφωση), Συκιά και Αγκελώνα (ΒΑΣ 1908-9, 160 και υποσ. 2,161) (3α)

Λοκρίδα

Για την Λοκρίδα το μόνο που έχουμε να πούμε είναι ότι Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν στην ανατολική της πλευρά και στα χωριά Μαλεσίνα, Μαρτίνο, Λάρυμνα, Προσκυνάς και άλλα μικρότερα χωριά. Αρκετά βορειότερα βρίσκονται οι Λιβανάτες που μερικοί την θεωρούν αρβανιτοχώρι. Ισχύει ότι μιλήθηκε η αρβανίτικη γλώσσα στο χωρίο αυτό αλλά το πιθανότερο είναι να εποικίστηκε μετά την απελευθέρωση από Αρβανίτες ή οι αρβανίτικες οικογένειες που ήταν εκεί από πριν ήταν λίγες ώστε να μην παρατηρηθεί από τους διάφορους περιηγητές, ενώ δεν τους ξέφευγαν άλλα λιγότερο σημαντικά χωρία όπως θα δούμε παρακάτω:
Ο Αμερικάνος πρόξενος(με ελληνική καταγωγή προφανώς) γράφει(4) :
«Μαρτίνο και τα καλύβια του-Επιστροφή στην Αθήνα
Αφήνοντας την Αταλάντη, μπήκαμε για ακόμα μια φορά στην γυμνή αλλά πλούσια πεδιάδα της, και συνεχίσαμε πάνω σ’αυτή μέχρι που φτάσαμε στα αμπέλια και στις αλατούχες πηγές, στην νοτιοανατολική πλευρά της. Μετά τις πηγές, οι οποίες είναι περίπου μια ώρα με το άλογο από την πόλη, και οι οποίες είναι τόσο άφθονες ώστε να μπορούν να λειτουργούν πολλούς μύλους, η επιφάνεια της πεδιάδας ξεκινά να έχει την ίδια γυμνή και ξηρή εμφάνιση με ότι είδαμε στην ακτή, και η οποία, με λίγες εξαιρέσεις είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ανατολικής ακτής της περιοχής. Το μόνο αξιοπρόσεκτο αφού αφήσαμε τις πηγές ήταν ο Προσκυνάς-το οποίο ήταν το πρώτο Αρβανίτικο χωριό σ’αυτή τη μεριά της χώρας- όπου είδαμε όλη τη ζωή και την ομορφιά του χωριού από τη μεριά της βρύσης του χωριού.
Δύο ώρες νοτιότερα του Προσκυνά φτάσαμε στο Μαρτίνο, το οποίο έχει αξιοσημείωτα εύπορους κατοίκους, και ενδιαφέρουσα πρέπει να ήταν και η μάχη όπου το 1828 οι Έλληνες με αρχηγό τον Βάσσο(Μαυροβουνιώτης) κέρδισε μεγάλο πλεονέκτημα έναντι των Τούρκων οι οποίοι αναγκάστηκαν να παλέψουν ενάντια στην αγριότητα του καιρού όσο και το κακοτράχαλο ανάγλυφο του εδάφους. Βρήκαμε την γύρω περιοχή πολύ τραχιά, και τους κατοίκους του χωριού εξίσου τραχείς και αφιλόξενους. Ακόμα και τα μικρά Αρβανιτόπουλα τα οποία με έτοιμα του Δανού φίλου, μας έφεραν κάτι δροσερό, έμοιαζαν προσεκτικά και επιφυλακτικά σαν τους νεαρούς άγριους των Αμερικανικών δασών»

Ο συγγραφέας μας βεβαιώνει ότι το πρώτο Αρβανιτοχώρι στην μέχρι τώρα διαδρομή του από την Λαμία ακολουθώντας την παραλία ως την Αταλάντη(κέντρο ελληνοφωνίας, (5) και συνεχίζοντας νοτιότερα είναι ο Προσκυνάς το οποίο και σήμερα είναι το πρώτο χωριό του Δήμου Μαλεσίνας(«κατεβαίνοντας») η οποία μαζί με το Μαρτίνο είναι τα μεγαλύτερα αρβανιτοχώρια της περιοχής. Αυτή η περιοχή αρβανιτοφωνίας είναι συνέχεια των αρβανίτικων χωριών της Βοιωτίας(Κόκκινο,Παύλος κ.α.), οι Λιβανάτες είναι ,σχετικά, αρκετά βορειότερα. Λίγο νοτιοδυτικότερα από τις Λιβανάτες βρίσκεται η Αταλάντη η οποία σαφώς ήταν ελληνόφωνη.

Τέκνο των Λιβανάτων ήταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, πολυσυζητημένο και αμφιλεγόμενο πρόσωπο της Επανάστασης. Τον αναφέρω γιατί πολύ είναι αυτοί οι ιντερνετικοί «ιστοριοδίφες» που τον θεωρούν Αρβανίτη, μη ξέροντας τι σημαίνει ιστορική αλήθεια. Γιός του διάσημου αρματολού Ανδρίτσου Βερούση. Η μητέρα του Ακριβώ Τσαρλαμπά ήταν κόρη προύχοντα της Πρέβεζας(σαφώς ελληνόφωνη πόλη) (6),(6α). Ο Οδυσσέας έχασε τον πατέρα του σε ηλικία 3 χρονών(γεννήθηκε το 1790 και ο πατέρας του εκτελέστηκε στην Πόλη το 1793) και η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε έναν Καμμένο. Θα αφήσω τα κατορθώματά του απέξω και θα αναφέρω κάποιες πληροφορίες για την ιδιαίτερη καταγωγή του. Οι πηγές, ελληνικές και ξένες(τουλάχιστον όσες ερεύνησα και είναι αρκετές), δεν τον αναφέρουν ποτέ ως Αρβανίτη μήτε οι ξένοι ως “Albanian”.
O George Finlay,από τους σημαντικότερους ξένους ιστορικούς της Επανάστασης μας δίνει μια πληροφορία η οποία έχει τεράστια αξία επειδή ο ίδιος είχε μείνει μαζί με τον Οδυσσέα στο άντρο του για 2-3 μήνες. Πιστεύω ότι ένας μη Έλληνας είναι ο καταλληλότερος για να μας διαφωτίσει σ’αυτό το ερώτημα. Και να τι μας λέει o Finlay (7) :

«Ο Γκούρας τότε φοβήθηκε ότι ο Οδυσσέας μπορεί να δραπετεύσει, και ξαναποκτήσει την χαμένη του δύναμη. Το συμφέρον επικράτησε της ευγνωμοσύνης, και ο Οδυσσέας δολοφονήθηκε το βράδυ της 16ης Ιουλίου. Μετά τον φόνο το πτώμα του πετάχτηκε από το Φραγκόπυργο στη νότια πλευρά των Προπυλαίων, ώστε να δώσει την εντύπωση ότι σκοτώθηκε στην προσπάθειά του να δραπετεύσει. Έτσι ένας από τους έξυπνους Έλληνες αρχηγούς έπεσε θύμα της πολιτικής ενός αγροίκου Αρβανίτη στρατιώτη που ο ίδιος το είχε ανεβάσει στην ιεραρχία…»
Φυσικά ο Γκούρας δεν έδρασε μόνος του, είχε και τις πλάτες της κυβέρνησης του Κουντουριώτη που όπως έκανε με τον Σκούρτη και τον Πλαπούτα στον Μοριά έτσι και στη Ρούμελη θέλησε να βάλει με το ζόρι έναν Αρβανίτη αρχιστράτηγο που θα ήταν υποχείριο του, όπως ο Μπότσαρης του Μαυροκορδάτου. Να που πήγαιναν τα λεφτά των δανείων και των Κουντουριωτών, οι οποίοι εκθειάστηκαν για τη δήθεν θυσία της περιουσίας τους. Πήγαιναν σε τύπους σαν τον Γκούρα ο οποίος πήρε από τα ταμεία των Κουντουριωταίων 900.000 γρόσια (8)!!!

Διαβάστε παρακαλώ ένα εξαιρετικό γράμμα του Δυσσέα (9) :
«Αγαπητοί μου Γαλαξιδιώται
Ήτανε βέβαια απ΄το θεό γραμμένο να δράξομε τα άρματα μια μέρα και να χυθούμε κατεπάνω στους τυράννους μας, που τόσα χρόνια ανελεήμονα μας τυραγνεύουν. Τι
τη θέλουμε, βρε αδέρφια, τούτη τη πολυπικραμένη τη ζωή, να ζούμε από κάτω στη σκλαβιά και το σπαθί των Τούρκων ν΄ακονιέται εις τα κεφάλια μας; Δεν τηράτε
που τίποτα δεν μας απόμεινε; Οι εκκλησίες μας γινήκανε τζαμιά και αχούρια των Τούρκων. Κανένας δεν μπορεί να πει πως τάχα έχει τίποτα εδικό του, γιατί το ταχύ βρί-
σκεται φτωχός σα διακονιάρης στη στράτα. Οι φαμελιές μας και τα παιδιά μας είναι στα χέρια και στη διάκριση των Τούρκων. Τίποτα, αδέρφια, δεν μας έμεινε.Δεν είναι πρέπον να σταυρώσουμε τα χέρια και να τηράμε τον ουρανό. Ο θεός μας έδωσε χέρια, γνώση και νου. Ας ρωτήσουμε την καρδιά μας και ότι μας απανταχαίνει,
ας το βάλομεν γρήγορη σε πράξη και ας είμεθα, αδέρφια, βέβαιοι, πως ο Χριστός μας, ο Πολυαγαπημένος, θα βάλει το χέρι απάνω μας. Ότι θα κάνομε πρέποντας, είναι να το κάμομεν μιαν ώρα αρχύτερα γιατί ύστερα θα χτυπάμε το κεφάλι μας…Μια ώρα πρέποντας είναι να ξεσπάσει αυτό το μαράζι, όπου μας τρώγει την καρδιά.

Στα άρματα, αδέρφια , ή να ξεσκλαβωθούμε ή να πεθάνουμε. Και βέβαια καλύτερο θάνατο δεν μπορεί να προτιμήσει κάθε χριστιανός και Ελληνας...Χαιρετίσματα σε όλους πέρα και πέρα. Σας χαιρετώ και
σας γλυκοφιλώ.
22 Μαρτίου 1821
ο αγαπητός σας
Οδυσσέας Ανδρούτσος»

Θα σκεφτείται γιατί είναι κακό ο Ανδρούτσος ή κάποιος άλλος αγωνιστής του 21’ να είναι Αρβανίτης…δεν είναι. Κακό όμως είναι να μιλάμε με ανακρίβειες για ιστορικές προσωπικότητες για να αισθανθούν κάποιοι συνέλληνές μας καλύτερα…
Ο Δυσσέας όμως απαντά μόνος του μέσα από τις εκπληκτικής ποιότητας επιστολές του, που δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες ίσως και λόγω της αρνητικής κριτικής που δέχτηκε από ιστορικούς του 19ου αιώνα που εκπροσωπούσαν κυρίως την συντηρητική πλευρά(Τρικούπης, Ορλάνδος κ.α) αν και δικαιώνεται μέσα από τις γνώμες που έχουν γι’αυτόν λαϊκοί ήρωες όπως ο Μακρυγιάννης, Φωτάκος και ο Γέρος. Δεν θα επεκταθώ πολύ στο θέμα του Γεροχουλιάρα(όπως ήταν το παρατσούκλι του λόγω της σοφίας του) γιατί θέλω κάποια στιγμή αργότερα να γράψω μερικά πράγματα περισσότερα γι’αυτόν, για τις πράξεις του, συμπεριλαμβανομένης και της πιθανής εφηβικής του περιπέτειας στον μπεκτασισμό.
Ας δούμε όμως εδώ μερικές αποκοπές από τις επιστολές του που ξεδιαλύνουν την ιδιαίτερη καταγωγή του.
Από την «Η απολογία του Οδυσσέως Ανδρούτσου» του Χαρ. Άννινος:
«Κύριε Αναστάσιε Λόντε
Μολονότι εκέρδιζα εν καιρώ Τουρκίας, ο διάβολος μου μου αφήρεσεν αυτήν την κλίσιν αφού εσηκώσαμεν τα’αρματα. Και τι να πολυλογώ; Τόσον μ’εφώτισεν ο διάβολός μου, ώστε να γεμίσω ψείραις, να λιμάξω ψωμί, να κοίτωμαι εις τα νερά, εις τα χιόνια και εις την λάσπην, να δοκιμάζω κάθε στρατιωτικήν αχαριστίαν, να πίνω φαρμάκια από εχθρούς και φίλους, να κυνηγώμαι ως κατάδικος από αυτούς τους συγγενείς και φίλους της δικαιοσύνης. Να επιθυμώ συνελεύσεις εθνικάς, να αγαπώ δικαίους διοικητάς, να είμαι λάτρις των εναρέτων και φίλος των σοφών, να διψώ την αυτονομίαν και ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, επιθυμώντας μόνον και μόνον Έλληνες να διοικούν και να βασιλεύουν εις Έλληνας. Εκ τούτων δάσκαλε, ημπορείς να συμπεράνης ποιος διάβολος ευρίσκεται μέσα μου. Είναι ο διάβολος εκείνος όπου έκαμε τον Σωκράτην να πίη το φαρμάκι δια τας ειλικρινείς εις την πατρίδα του εκδουλεύσεις, ή πάλιν είναι ο δαίμονας, όστις έκαμε τους ομογενείς μας να παραδώσουν την Πατρίδα στους Μακεδόνας(κάνει βέβαια και λάθη λόγω της ημιμάθειάς του), στους Ρωμαίους και έπειτα εις τους Τούρκους; Εγώ για λόγου μου νομίζω ότι έχεις εσύ μέσα σου τον διάβολον όπου έχει και ο Σωκράτης, που ξεύρεις γράμματα και διαβάζεις τον Ξενοφώντα και τον Πλάτωνα….Εξ Αθηνών τη 14 Φεβρουαρίου 1824
Οδυσσεύς Ανδρίτσου»

Σε κανένα σημείο στην ιστοριογραφία δεν αναφέρεται ως Αρβανίτης, αντιθέτως κάνει εντύπωση σε κάθε ιστορικό που γράφει γι’αυτόν ότι «γιγνώσκων άριστα την αλβανικήν» (10) ξεγέλασε τους Τουρκαλβανούς στο Δαδί προσποιούμενος τον δικό τους. Δε ανέφεραν ποτέ ,ας πούμε, ότι ο Μιαούλης, ο Μπότσαρης ή ο Κουντουριώτης γνώριζαν άριστα την αλβανικήν ούτε ανέφεραν ποτέ ότι ο Μακρυγιάννης ήξερε άριστα τα ελληνικά αφού έκαστη ήταν η μητρική τους γλώσσα.
Δεν είναι καθόλου παράξενο που γνώριζε την αρβανίτικη γλώσσα ύστερα από τόσα χρόνια στην Αυλή του Αλή Πασά, όπως δεν ήταν παράξενο να τα μιλάει και ο Καραισκάκης ο Σούτσος και άλλοι που υπηρέτησαν στην Αυλή του «Τυρράνου» όπως ήθελε να τον αποκαλούν ο Αληπασάς όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος του Τουρκαλβανός Χατζησεκρέτης. Το ίδιο μας λέει και ο Ανασ. Γουδάς (11) :«Οἱ μὲν ὑπὸ τὸν Ἀλῆ Πασσᾶν Προεστοὶ ἢ ὑπάλληλοι π.χ. ἐμάνθανον καλῶς τὴν Ἀλβανικήν· ἅπαντες δὲ σχεδὸν οἱ Φαναριῶται, τὴν Τουρκικήν·»


Άλλη μια σημαντικότατη απόδειξη βλέπουμε στα δημοσιευμένα άρθρα του Σάθα(12).
Προς Κοραη
«Τον πλεότερον καιρόν της ζωής σου απέρασας εξωρισμένος από την φίλτατη πατρίδα, μην υποφέρων να την βλέπης δουλωμένην υπό τον βαρβαρότατον των Τούρκων ζυγόν. Ανεχώρησας εις τα πολιτισμένα έθνη, όχι δια να τρυφάς, αλλά να κανονίζης τα πάθη σου, και να συλλέγης ως μέλισσα τας ουσιωδεστέρας διδασκαλίας προς ανόρθωσιν της δύστυχους Ελλάδος. Οι κόποι σου δεν εματαιώθησαν αφ’ης στιγμής συ ήρχισας να περιγράφης εις την γλώσσαν μας τα καλά, όσα η παιδεία προξενεί εις τον κόσμον, άρχισαν και οι ομογενείς να υψόνωσι τον νούν των εις μαθήματα υψηλότερα και να γνωρίζωσι την πολιτικήν των κατάστασιν. Ενί λόγω τα φιλελεύθερα των Ελλήνων φρονήματα άρχισαν μεν προχρόνων να εξυπνώσιν, αλλά τα πανταχού διαδοθέντα προλεγόμενα και αι σημειώσεις των εκδόσεών σου ενέσπειραν εις των Ελλήνων τας ψυχάς σπέρματα μεγαλοφροσύνης και προγονικής αρετής.»

Ποια είναι η γλώσσα του Κοραή και του Οδυσσέα…; Για ποιους προγόνους γράφει στον Κοραή; Για τον Γκιν Μπούα Σπάτα ή για τον Πέτρο Μπούα;;;

Και να μια εξαίρετη και σημαντικότατη επιστολή του Οδυσσέα που δημοσιεύεται στο φιλολογικό περιοδικό της εποχής Πανδώρα(13)
Απάντησις Οδυσσέως προς τον Νεόφυτον Βάμβαν
«Σεβάσμιε πατριώτα
Εις τας απροσδόκητους μεταβολάς των εθνών, μας παραγγέλουν οι οπαδοί του ορθού λόγου, ότι η μεγαλητέρα προσοχή χρειάζεται εις τους λειτουργούς της θρησκείας, εις τους νομοθέτας και εις τους εξ επαγγέλματος διδασκάλους της πολιτικής επιστήμης και κυρίως της ηθικής.Κανείς να αρνηθή δεν ημπορεί, ότι το αδύνατον και πτωχόν ελληνικόν έθνος ευρίσκεται εις διάστημα δύο χρόνων, όχι εις απροσδόκητον μεταβολήν, αλλά και εις απίστευτον επανάστασιν. Είναι δε εκτός πάσης αμφισβητήσεως, ότι εξ αιτίας της κάκιστης ηθικής καταστάσεως του υστερείτο και εν καιρώ της τυρρανίας άξιων λειτουργών της θρησκείας, και ανδρών πεπαιδευμένων εις την πολιτικήν και ηθικήν επιστήμην. Εάν δε και ανεβλάστανε πούποτε τις, και ως από Θεού επέμπετο εις την τυρρανούμενην Ελλάδα, εύκολον ήτον οι σύμμαχοι και διδάσκαλοι των τυρράνων να καταμαράνουν την προθυμίαν αυτού με παντός είδους συκοφαντίας και απανθρώπους καταδρομάς. Το χειρότερον όμως απ’όλα, ότι αφού οι δυστυχείς Έλληνες απεφάσισαν ή να αποχωρισθούν από τους Ασεβείς, ή να γένουν θυσία εις την λύσαν του τυρράνου, αφάνισαν υπο διάφορα προσχήματα δουλάρια, με φρονήματα ανδραποδώδη, και εκατάτρεξαν λόγω τε και έργω τους ολίγους μείναντας υπερασπιστάς εις την Γραικίαν. Εκ τούτου λοιπόν ότι απεκτήσαμεν με την χύσιν τόσον αθώου αίματος, και με τας κακουχίας, και ανήκουστους στερήσεις των πλέον ουσιοδών εις τους αγώνας μας, το εχάσαμεν, και οπισθοδρομήσαμεν ατίμως, ενώ τα τρόπαιά μας έπρεπε να εμψυχώσουν τους απανταχού ευρισκομένους ομογενείς, και από τας αλύσσους της δουλείας να λύσουν τους πάσχοντας ομοθρήσκους.
Τοιάυτας παρατηρήσεις να σε αναφέρω, φαίνεται περιττόν , ενώ εστάθης αυτόπτης θεωρός των τοιούτων δυστυχημάτων, και αντάμα εκλαύσαμεν την τύχην της πατρίδος μας. Εις άλλους θέλω περιγράψει πόσα κακά πάσχομεν δια την έλλειψιν ελληνοσωτηρίων διδασκαλιών, προς εσέ δε λέγω, ότι η ελληνική παιδεία έλλειψε διόλου από την αγωνιζόμενην Ελλάδα. Φρονήματα γενναία και πάθη φιλελεύθερα, ποίος να τα διδάξη εις την αθλίαν νεολαίαν των Ελλήνων; Γνώσεις πολιτικής επιστήμης τις να μεταδώση εις τους απαιδεύτους και παντή ανιδέους ημάς. Και εις ένα λόγον, τις με ηθικήν διδασκαλίαν θα ανορθώση τα ήθη των πολιτών, θα εξαλείψη τα πολυχρόνια ίχνη της δουλείας μας, θα διδάξη εις την άπειρον νεολαίαν τα καθήκοντα;
Τα ασφαλέστερα της Ελλάδος αποκτήματα είναι αι Αθήναι. Ο ζήλος και η φρόνησις των αληθινών πατριωτών εφοδίασαν αυτάς μ’όσα αι περιστάσεις εσυγχώρησαν μέσα. Όθεν ιδού η αρμοδιωτέρα θέσις συμπολίτα, να διδάξης των Ελλήνων τα τέκνα την αρετήν, την φιλοπατρίαν και την σοφίαν των προγόνων μας. Ιδού έθνος διψασμένον δια να ποτίσης με των πατριωτικών σου διδασκαλιών τα νάματα. Το ανατολικόν μέρος της έξω Ελλάδος, παρακινηθέν από τα χρέη του προς την πατρίδα, σε προσκαλεί Διδάσκαλον εις τας Αθήνας, και σε πειμένει εξ ονόματος των πτωχών της παιδιών να μην καταφρονήσης την πρότασίν της,αλλά να ενθυμηθής όσα και γράφοντας και δια στόματος εκήρυξες τρανώτατα. Ενθυμήθητι τον μέγαν Σωκράτην συκοφαντούμενον, αλλάδιδάσκοντα την πατρίδα του,ποτιζόμενον με φαρμάκι,, αλλά φωτίζοντα την νεολαία των Αθηνών. Ενθυμηθητι τον Δημοσθένην αντιπολεμούμενον από τους πονηρούς δημαγωγούς, και διδάσκοντα την πατρίδα του. Ενθυμήθητι και τον Φωκίωνα αυτόν μαρτυρήσαντα δια την αλήθειαν και σωτηρίαν των Ελλήνων εις το κέντρον αυτής του της Πατρίδος. Ενθυμήθητι τέλος πάντων αυτόν τον Διδάσκαλον της αγάπης και της υπομονής όστις εις τον Σταυρόν την αληθινήν σοφίαν(!) , και την ελευθερία της Πατρίδος.
Δούλος ουκ εστί μείζων του κυρίου αυτού μείζων του κυρίου αυτού, ούδε μαθητής μείζων του διδάσκαλού αυτόυ. Όσα διδάσκαλε μας εδίδαξες προσωπικώς, εκείνα και σε γράφομεν. Σε σημειωνω όμως, ότι το «Θλίψεις έξετε εν τω κόσμω» είναι της ευαγγελικής ηθικής του Χριστού παράγγελμα, αχώριστον από το κοινωνικόν βίον, το οποίον και ως χριστιανός, και ως ιερωμένος, και ως διδάσκαλος καλώς γνωρίζετε. Ημείς κατ’ανάγκην θλιβόμεθα και η σεβασμιότης σου, ως ομογενής, πρέπει και να συνθλίβεσαι και να συναγωνίζεσαι μαζί μας. Συνθήκας να σε προβάλω είναι και άδικον, και ανοίκειον. Αρκεί να σε ειπώ ότι αι Αθήναι είναι καθέδρα των πατριωτικών σου διδασκαλιών διωρισμένη και ημείς συνεργοί των ορθών σου σκοπών. Τα Ιωνικά Νησιά είναι πλήρη σοφών εν ειρήνη διάγοντα. Όθεν μήτε θλίψεις και αγώνας αυτού απαντάς, μήτε οι εγκάτοικοι έχουν την ανάγκην όπου ημείς έχομεν δια παιδείαν,εις τας παρούσας μάλιστα δεινάς περιστάσεις. Η φωνή μου είναι επιθύμημα όλων των αληθινών πατριωτών, και εγώ επρόλαβα να σε προσκαλέσω. Μην λησμονήσης ότι όταν εκστρατούσαμεν έξω εις της δύστυχη Ελλάδα μαζή, σου είπα πολλάκις ότι μη δυνάμενος εν ευκολίαν δια την αμάθειάν μου να γνωρίζω τα μέσα των ανθρώπων, εσυμπέρανα, ότι καθείς όστις φορεί τουρκικά φορέματα είναι και Περσιανός, και μόνος σου εμαρτύρησες ότι είναι ανάξιον ανδρός Έλληνος ελευθέρου να ήναι φορτωμένος με τυρράνων φορέματα. Τα έργα όμως πρέπει ναδιακρίνουν τοιούτους τυραννοφορτομένους και όχι τα φορέματα. Αλλ’όταν συλλογίζομαι ότι ο φίλος Βάμβας, φεύγων, υπ’ουδενός Πέρσου διωκώμενος, από την Ελλάδα, και από τους αγώνας της κετέφυγεν εις τας Ιωνικάς Νήσους, απορώ και έρχομαι να πιστεύσω ότι τωόντι είναι Πέρσης. Διότι το στάδιον, όπου υπέρ της χριστιανικής Πίστεως και της Ελληνικής αυτονομίας πρέπει να τρέξωμεν είναι οι τόποι όπου ο εχθρός συχνάζει και γίνεται το θέατρον του πολέμου. Εκεί βλέπεις τους ομογενείς πεινασμένους, ψειριασμένους, πληγωμένους, αιχμαλωτιζομένους, θυσιαζομένους υπέρ της Πίστεως και της Πατρίδος, εκεί και η βοήθεια της δεξιάς σου, η παρηγοριά των λόγων σου είναι αναγκαίαι. Τα δε Ιωνικά Νησιά είναι καταφύγια των γυναικοπαίδων, άσυλα της ειρήνης και της ησυχίας. Όθεν φίλε, δια να με εκβάλης την φωνήν της πατρίδος, εις αυτήν μάλιστα την εποχήν, ενώ όλοι οι φιλελεύθεροι λαοί της Ευρώπης τρέχουν πανταχόθεν να συναγωνισθούν υπέρ της σωτηρίας μας, και αίμα μη ελληνικόν ποτίζει τα χώματα των προγόνων μας.

Εν Άστρει, την 20Απριλίου 1823
Ο αδελφός
Οδυσσεύς Ανδρίτσου»


Για ποιους προγόνους γράφει;; Γράφει για τους κατοίκους της Ανατολικής Ελλάδος(ειδικότερα του Αθηναίους) που τους θεωρεί προγόνους του οι οποίοι όπως ο Σωκράτης, ο Δημοσθένης και άλλοι δίδαξαν την σοφία τους και διώχθηκαν. Ποιός Αρβανίτης εκείνη την εποχή θα έγραφε τέτοια πράγματα. Όλοι τους(οι Αρβανίτες) ξέρανε ότι η μακρινή τους πατρίδα ήταν η Αρβανιτιά ή Arberia,όπως της έλεγαν οι ίδιοι. Φυσικά πέρασαν κάποιες δεκαετίες για να ακουστούν γελοίες θεωρίες περί πελασγικής καταγωγής…(!!!).
Γενικότερα μιλώντας δεν απορώ διαβάζοντας τις επιστολές του γιατί ο Κοραής είπε αυτό:
«Δάκρυα λύπης κατέβρεξαν τους οφθαλμούς μου, ότι όλα της Ελλάδος τα τέκνα δεν ομοιάζουν τον Οδυσσέα» (14)


update:23/05/09

(1) Philippson,«Zur Ethnographie des Peloponnes ,Pettersmans Mitteilungen»,1890
(2) X.Κορύλλος, «Εθνογραφία της Πελοποννήσου»(Πάτρα,1890).σελ 38
(3) Between Venice and Istanbul: Colonial Landscapes in Early Modern Greece, Siriol Davies, Jack L Davis,σελ.99
(3α) Γλωσσικές επαφές στην Νοτιανατολική Πελοπόννησο,Νίκος Λίοσης,Θεσσ/κη 2007,σελ.40
(4) The Greece of the Greeks, G. A. Perdicaris ,1845,σελ.252
(5) Classical and Topographical Tour Through Greece, During the…,Dodwell, 59
«Σε ένα τέταρτο της ώρας από αυτά τα ερείπια φτάσαμε στην κωμόπολη της Αταλάντης, η οποία κατοικείται από ίσο ποστοστό Τούρκων και Ελλήνων, οι πρώτοι έχουν δύο τζαμιά,και οι δεύτεροι επίσκοπο, υπαγόμενος στη Μητρόπολη Αθηνών, είναι περίπου έξι μίλια από τη θάλασσα, και βρίσκεται στο κοίλωμα της πεδιάδας, στους πρόποδες ενός βουνού που έχει το ίδιο όνομα με την πόλη.»
(6) A Journey Through Albania and Other Provinces of Turkey in Europe and Asia ...,John Cam Hobhouse Broughton -1817
Σελ.31-«Αλλά η εκδικητικότητα του Πασά φυλάχτηκε για τους Έλληνες κάτοικους της πόλης(Πρέβεζα), διακόσιοι από τους οποίους αποκεφαλίστηκαν την μέρα μετά τη μάχη, μπροστά στον Αλή τον ίδιο.»
Σελ.70-«Οι χριστιανοί των Ιωαννίνων αν και ανήκουν διοικητικά στην Αλβανία(λόγω Αλή Πασά), και διοικούνται από Αλβανούς άρχοντες, αποκαλούν τον εαυτό τους Έλληνες, όπως και οι κάτοικοι της Άρτας, της Πρέβεζας και πολλών χωριών βορειότερα. Ούτε φοράνε αλβανικά ρούχα, ούτε μιλούν τα αλβανικά και έχουν όλους εκείνους τους τρόπους και τα έθιμα των Ελλήνων της Ρούμελης, του Μοριά…»
(6α) Ο γνωστός Σουλιώτης Λάμπρος Κουτσονίκας, σαφώς άριστος γνώστης των ηπειρωτικών πραγμάτων, αναφέρει οτι η επαρχία Πρέβεζας κατοικείται καθ'ολοκλήρου απο Έλληνες(λαλούντας την ελληνικήν), εκτός απο την οθωμανική φρουρά(πιθανώς Τουρκαλβανοί) αποτελούμενοι συνολικά απο διακόσιες οικογένειες.
Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως,Λάμπρου Κουτσονίκα Ταγματάρχου,τ1,σελ.102.
(7) History of the Greek Revolution V2,George Finlay,94
(8) Θεοφανίδης, Ιστορία του Ελληνικού Ναυτικού ,Σεπτεμβριος 1824-Απρίλιος 1826,σ.12
(9) Ακρόπολις Φιλολογική, Τόμ. 1, Αρ. 3 (1888),Ανέκδοτοι επιστολαί Οδυσσέως Ανδρούτσου
(10) Η Απολογία του Οδυσσέως Ανδρούτσου, Μπάμπη Αννίνου, Φιλολογική Εφημερίδα Αρμονία,τομ.1,αρ.11,σελ.661
(11) Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος Διαπρεψάντων Ανδρών, τ.στ,σελ.4
(12)Φιλολογικό περιοδικό Χρυσαλλίς, από τον Κων. Σάθα,Τομ.3,Αρ.58(1865),301
(13) Πανδώρα,Τομ.8,Αρ.189,σελ.487. (1858), «Ιστοριογραφία του Αγώνος»
(14) Κοραής(Εφ.Αθ.αρ15,22 Οκτωβρ.1834), Κάρπου Παπαδόπουλόυ-Ανασκευή των εις την ιστορίαν των Αθηνών αναφερομένων περί του στρατηγού Οδυσσέως-σελ.38