Σάββατο 19 Απριλίου 2008

Αρβανίτες και 1821

Αρβανίτες
“ Οι μισοί Έλληνες είναι Αρβανίτες”...”Οι Αρβανίτες απελευθέρωσαν την Ελλάδα το ‘21”

Αυτές οι φράσεις που κυκλοφορούν σε μερικούς τόπους του διαδικτύου με “ανάγκασαν” να ψάξω λίγο για να δω αν ισχύουν ή όχι. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στους λόγους που κάνουν κάποιους να γράφουν αυτές τις φράσεις και άλλες παρόμοιες, αλλά νομίζω ότι τις περισσότερες φορές γράφονται κακόβουλα με την προοπτική να θίξουν το εθνικό αίσθημα των Ελλήνων λες και οι Αρβανίτες δεν είναι κομμάτι των Ελλήνων…
Αυτοί που θίγονται περισσότερο πιστεύω ότι είναι οι συμπολίτες μας Αρβανίτες που τέτοιου είδους φράσεις τους κάνουν να φαίνονται σαν ένα ξένο προς τον Ελληνισμό, ή Ρωμιοσύνη αν θές, στοιχείο, συγγενεύον περισσότερο με κάποιους καλοπροαίρετους γείτονες μας παρά με “εμάς”(χρησιμοποιώ πρώτο πληθυντικό ως μη Αρβανίτης στην καταγωγή, εννοώντας αυτούς που οι πρόγονοι τους μιλούσαν ελληνικά και μόνο ελληνικά).
Προσπαθώ να συγκεντρώσω μερικά στοιχεία για τη γεωγραφική κατανομή και πληθυσμό των Αρβανιτών στη νότια Ελλάδα απαντώντας στην πρώτη φράση(“Οι μισοί Έλληνες είναι Αρβανίτες”) και ακολούθως την συμμετοχή τους στην Επανάσταση του 21 απαντώντας στη δεύτερη φράση(“Οι Αρβανίτες απελευθέρωσαν την Ελλάδα το ‘21”).
Ταυτόχρονα πιστεύω ότι χρειάζεται να διευκρινίσουμε ποιοι από τους αγωνιστές του 21(από τους “διάσημους”…) είχαν αρβανίτικη καταγωγή, γιατί πολλές ανιστόρητες αξιώσεις γράφονται στο διαδίκτυο.


Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με το ερώτημα του πληθυσμού των Αρβανιτών κυρίως τον 19ο αιώνα όταν η γλώσσα μιλιόταν σχεδόν καθολικά από τους αρβανίτικης καταγωγής Έλληνες και ήταν πιο εύκολη η “διάκριση” τους,αρχίζοντας απο το σοβαρό,και όσο είναι δυνατό απαλλαγμένο απο διαδεδομένα παραϊστορικά στοιχεία, βιβλίο του Κ. Μπίρη “Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού, η ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”.
Ο Μπίρης (Αρβανίτης ο ίδιος,αν και όχι ιστορικός) στο κεφάλαιο του δημογραφικού απολογισμού τονίζει το μεγάλο λάθος των όσων ξένων(προξένων, περιηγητών) ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα οι οποίοι αντιεπιστημονικά εύκολα χαρακτήρισαν το κράμα των γηγενών με τους πάροικους Αρβανίτες που ήταν πια δίγλωσσο ως Αλβανούς. (1)
Ας δούμε τι έγραφε ο Johann Georg von Hahn(Albaneische Studien,1854) o οποίος θεωρείται ο πατέρας της αλβανολογίας και έζησε στην Ελλάδα πάνω από 20 χρόνια αφού από το 1843 ως το 1869 διετέλεσε διαδοχικά ως πρόξενος της Αυστρίας στα Γιάννενα, τη Σύρο και τέλος στην Αθήνα ως Γενικός Πρόξενος. Στον πίνακα που παραθέτει στο προαναφερόμενο βιβλίο αναφέρει κατά τόπο τον πληθυσμό των Αρβανιτών στην Ελλάδα και καταλήγει στο σύνολο των 173.000 Αρβανιτών όταν η Ελλάδα είχε πληθυσμό σύμφωνα με την απογραφή του 1856 1.096.810.
Ο Hahn όμως στο πρόλογό του, τον οποίο έγραψε αργότερα, αναφέρει το λάθος που έκανε να αναφέρει στον πίνακα 10.000 Αρβανίτες στο Σπερχειό και άλλους 5.000 στη Φωκίδα όπου, όπως αναφέρει και ο Μπίρης (2), δεν υπήρχαν καθόλου!!
Αναφέρει μάλιστα στον πρόλογο του ότι πολλοί αμφισβήτησαν τους υπολογισμούς του όπως και αυτός ο Finlay(γνωστός για τα βιβλία του για την Ελλάδα και κυρίως για την Επανάσταση) ο οποίος υπολόγισε τους κατοίκους των περιοχών που μιλιέται η αρβανίτικη σε 100.000(3) και ο οποίος περιέργως στο βιβλίο του (4) ανεβάζει τον αριθμό σε 200.000 χωρίς να δίνει τις κατανομές.
Δεχόμενοι τα γραφόμενα του Hahn ως πιο σημαντικά από κάθε άλλον της εποχής του λόγω των γνώσεων του περί αλβανολογίας και της διαμονής τόσων χρόνων στην Ελλάδα βλέπουμε ότι ο αριθμός των Αρβανιτών περιορίζεται μετά από τις διορθώσεις που έκανε ο ίδιος(ο Hahn) σε 158.000 το οποίο αντιστοιχεί ποσοστό περίπου 14 τοις εκατό του συνόλου του πληθυσμού της τότε ελεύθερης Ελλάδος.
Αναλυτικότερα ο Hahn αναφέρει 55.000 Αρβανίτες στην Αττικοβοιωτία (συν τη Σαλαμίνα) σε σύνολο 116.021 κατοίκων.
Στη νότια Εύβοια αναφέρει 25.000 σε συνολικό πληθυσμό 72.368(όλης της Ευβοίας).
Στην βόρεια Άνδρο(5) αναφέρει 6.000 σε σύνολο κατοίκων του νησιού 19.376.
Στην Αργολίδα με τα νησιά του Αργοσαρωνικού (Ύδρα, Σπέτσες, Πόρος) αναφέρει 47.000 σε σύνολο 75.501 κατοίκων εκ των οποίων οι μονόγλωσσοι ελληνόφωνοι βρίσκονται κυρίως δυτικά και βόρεια του Άργους αλλά και στα δύο κέντρα Άργος και Ναύπλιο.
Επίσης αναφέρει στην Αχαΐα και Κορινθία 15.000 Αρβανίτες σε σύνολο 129.000 κατοίκων. Εκ των όποιων οι της Αχαΐας κατοικούν στα Αρβανιτοχώρια ή Ζουμπατοχώρια στις δυτικές υπώρειες του Παναχαϊκού(καλοκαίρι) και σε μερικά χωρία της πεδιάδος του δήμου Δύμης και Φαρών(χειμώνα). Στην Κορινθία η αρβανίτικη γλώσσα επικρατεί στα ανατολικά αλλά και στην περιοχή του σημερινού δήμου Σικυωνίων(βλέπε αναλυτικότερα παρακάτω).
Για την υπόλοιπη Πελοπόννησο αναφέρει με ερωτηματικό 10.000 Αρβανίτες, οι οποίοι εντοπίζονται σε μικρές συστάδες χωριών όπως των Σουλιμοχωρίων Μεσσηνίας(οι Ντρέδες όπως αποκαλούνται) ,στην περιοχή Ζάρακα, κυρίως, της Λακωνίας και σε κάποια χωριά στον σημερινό δήμο Ηραίας στην Αρκαδία(Παλούμπα κ.α.).
Ο Μπίρης ασχολείται και με τον γεωγράφο Alfred Philippson ο οποίος περιηγήθηκε στην Πελοπόννησο το 1889 γράφοντας το «Zur Ethnographie des Peloponnes ,Pettersmans Mitteilungen»,1890. Αυτός ο συγγραφέας αναφέρει ότι κατάφερε…να υπολογίσει τους Αρβανίτες της Πελοποννήσου και των νησιών της Ερμιονίδος με τον αριθμό των 90.253 Αρβανιτών σε συνολικό πληθυσμό της ίδιας περιοχής 730.000 κατοίκων ήτοι 12% επί του συνολικού πληθυσμού και 9.5% όσον αφορά την Πελοπόννησο. Επίσης υπολογίζει τους Αρβανίτες όλων των περιοχών της Ελλάδας της εποχής του σε 224.000 όταν ο πληθυσμός της Ελλάδας την ίδια χρονιά σύμφωνα με την απογραφή ήταν 2.187.208, που σημαίνει 10% Αρβανιτών επί του συνόλου του ελληνικού πληθυσμού(της ελεύθερης Ελλάδας). Τον ίδιο χρόνο ο δραστήριος γιατρός από την Πάτρα Χ.Π. Κορύλλος έγραψε την «Εθνογραφία της Πελοποννήσου»(Πάτρα,1890) αφού περιηγήθηκε στην Πελοπόννησο και συνέλεξε στοιχεία για τους τόπους που αναφέρει ο Philippson στο βιβλίο του, λαμβάνοντας υπόψη και γνώμες δημάρχων και βουλευτών των εκεί επαρχιών κατέληξε στον αριθμό 71.037(50.352 για την Πελοπόννησο και 20.685 για τα νησιά) που σημαίνει σε σύνολο 730.000 κατοίκων της ίδιας περιοχής ποσοστό 9,5% και 7% για την Πελοπόννησο.
Επίσης το κρατικό Βρετανικό "Handbook of Greece,1918,Naval Staff-Intelligence Division"σελ.72, αναφέρει αναλύοντας την εθνογραφία της Ελλάδος οτι οι Αρβανίτες δεν ξεπερνούν το 1/12 του πληθυσμού(περ.8,5%, την εποχή πριν τις ανταλλαγές πληθυσμού,και χωρίς να συμπεριλαμβάνονται στο Ελληνικό κράτος η Δ.Θράκη και τα Δωδεκάνησα).

Μεγαλύτερο μέγεθος
Ο χάρτης του Philippson, αντιπροσωπεύοντας τις παρατηρήσεις του,τις οποίες γενικά μπορούμε να δεχτούμε ως πραγματικές και μπορούμε να τις διασταυρώσουμε
με τις άλλες πηγές που παραθέτω.


Ο Μπίρης όμως θεωρεί ότι το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν οι ξένοι ερευνητές είναι να θεωρούν αυτό το περίπου 10% του Ελληνικού πληθυσμού ως απόλυτα αρβανίτικο μη υπολογίζοντας το συγκερασμό που προηγήθηκε, δηλαδή, των γηγενών ελληνόφωνων με τους αρβανιτόφωνους έποικους. Ο Μπίρης αναφέρει την άποψη του Philippson ότι πολλοί από αυτούς, που θεωρεί Αρβανίτες, έχουν ονόματα και ιδίως επίθετα αποκλειστικά σχεδόν ελληνικά. Μελετάει λοιπόν τον αριθμητικό καθορισμό της αναλογίας επωνύμων στους κοινοτικούς καταλόγους των κατοίκων των αρβανιτόφωνων περιοχών και παραθέτει κάποιες από τις παρατηρήσεις του: επώνυμα
α)από αρβανίτικους χαρακτηρισμούς, Μπάρδης(άσπρος),Σκλέπας(κουτσός),Κούκης(κόκκινος),Πρίφτης(παπάς)Τρίμης(παλληκάρι) κλπ. β)από αρβανίτικα ονόματα,Κόλιας(Νικόλας), Γκίκας(Ακίνδυνος), Γκίνης(Αργύρης), Γκιώνης(Κοσμάς), Νάστας(Αναστάσης) και
γ) καθαρά ελληνικά όπως, Τριανταφύλλου, Οικονόμου, Παπαιωάννου, Αποστόλου, Σωτηρίου,Μοραΐτης,Μανιάτης κλπ.. Τέλος υποστηρίζει ότι η αναλογία ανάμεσα στα επίθετα των Αρβανιτών είναι 40% ελληνικά,35% διφορούμενα και 25% αρβανίτικα.

Ελληνικά επώνυμα βρίσκουμε ακόμα και στους σημερινούς Arberesh της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας δηλώνοντας έτσι το μέγεθος της επιμιξίας των Αρβανιτών με των ντόπιων όταν ήρθαν στον Μοριά. Αυτή η επιμιξία έγινε μόλις σε διάστημα δύο γενεών(!). Ο Τίτος Γιοχαλάς στην συνεδρία της 6ης Ιουνίου του 1974 στην Ακαδημία Αθηνών και στην ομιλία του με τίτλο « Επόψεις του Ελληνισμού των αλβανικών κοινοτήτων της Σικελίας» αναφέρει αρκετά ελληνικά επώνυμα Αρβανιτών(Arberesh) της Σικελίας. Αναφέρει λοιπόν τα πλέον συνήθη ελληνικά επώνυμα που βρήκε στα βιβλία του αρχείου ελληνόρυθμου ναού της Martorana και είναι τα εξής: Βαπτισμένος, Διαμάντης, Λογοθέτης, Μυστράς, Κυπαρήσιος, Τηνιακός, Λάσκαρις, Παντελεήμονος, Αρκολαίων, Καντιώτης, Φωκάς, Χρυσόπουλος, Παλαμάρης, Παπαδόπουλος, Κυπριώτης,Ραβδάς. Αλλά και σε άλλες αρβανίτικες κοινότητες της Σικελίας συναντάμε τα επώνυμα: Αγιοβλασίτης,Αργυρόπουλος,Χαλκιόπουλος,Καλύβας,Καλογιάννης,Καλογεράς, Καβαδής, Κεφαλάς, Κοντολέων, Δροσερός, Χρυσόπουλος, Γερογιάννης, Μακρής, Πανταλαίων, Παπαδάς, Παλαιολόγος, Παριώτης, Προβατάς, Ροδιώτης, Σκορδίλης, Σκυλίτζης, Σοφιανός, Θεοδωρόπουλος κ.α.
Ακόμα και η γλώσσα των Αρβανιτών και δη αυτή των Σουλιωτών ήταν γεμάτη από ελληνικές λέξεις, όπως σωστά παρατηρεί και ο Τίτος Γιοχαλάς στο λεξικό του Μάρκου Μπότσαρη(Το αστείο είναι ότι ο άνθρωπος αυτός ο οποίος έγραψε ένα ελληνοαρβανίτικο λεξικό από κάποιους λέγεται ότι δεν ήξερε καν ελληνικά!!!!),εκδοθέν το 1980 και σελ.76-80, ότι σε σύνολο 1494 αρβανίτικων λημμάτων του λεξικού,τα 361 αποτελούν γλωσσικά δάνεια από τη ελληνική, από την τουρκική τα 187, από την ιταλική τα 21 και 2 από άλλες γλώσσες.
Ας αναφέρουμε τα στάδια εποίκισης Αρβανιτών στις ελληνικές περιοχές σύμφωνα με τον Μπίρη (7). Σημειώνει ο συγγραφέας ότι λόγω έλλειψης πηγών για μερικές φάσεις εποικισμού αρκείται, βασιζόμενος σε προηγούμενες περιπτώσεις, στην εκτίμηση του αριθμού των εποίκων κατά την αναλογία της εκτάσεως της χώρας για τη οποία πρόκειται και του πλήθους των χωριών που έγιναν γνωστά ως αρβανιτοχώρια:

Το 1330 ο Μανουήλ Καντακουζηνός έφερε στο δεσποτάτο του Μορέως. . .8000 Αρβανίτες
Το 1383 οι Καταλανοί έφεραν στην Λοκρίδα, στην Βοιωτία και στα βόρεια και τα δυτικά κράσπεδα της Αττικής άγνωστο αριθμό Αρβανιτών. Κατά τεκμήριο εκτάσεως της χώρας αυτής και του πλήθους των χωριών: . . . . . . . . . 20.000 «
Το 1384 ο Νέριος Ατζαιόλης έφερε στην Κορινθία 800 καβαλλαρέους Αρβανίτες ,οι οποίοι με τις οικογένειες τους υπολογίζονται σε: . . . . . .3.200 «
To 1405 ο Θεόδωρος Παλαιολόγος έφερε στο δεσποτάτο του Μορέως. . .10.000 «
Το 1405 ο Κεντυρίων Ζαχαρίας έφερε στην δυτική πλευρά της Πελοποννήσου άγνωστο αριθμό Αρβανιτών. Κατά τεκμήριο έκτασης της χώρας και πλήθος χωριών . .15.000 «
Το 1402 και το 1425 οι Βενετοί έφεραν στην Εύβοια άγνωστο αριθμό Αρβανιτών.
Κατά τεκμήριο εκτάσεως της χώρας και πλήθους χωριών. . . . . .10.000 «
Το 1418 ο Αντώνιος Ατζαιόλης έφερε στα Μεσόγεια της Αττικής άγνωστο αριθμό Αρβανιτών. Κατά τεκμήριο έκτασης και πλήθους χωριών. . . . .15.000 «

Σύνολο 81.200

Η εκτίμηση αυτή του Μπίρη αν και αντιεπιστημονική δεν πρέπει να απέχει πολύ απο την πραγματικότητα αφού ο Βενετός Γενικός Προβλεπτής Stefano Magno στο "Annali Veneti"(7β) αναφέρει οτι ο πληθυσμός των Αρβανιτών στην Πελοπόννησο το 1453 ήταν περίπου 30,000.


Αυτό που σημειώνει ο Μπίρης είναι ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από αυτούς τους Αρβανίτες που κατέβηκαν στην Ελλάδα μετανάστευσε αργότερα στην Κάτω Ιταλία και είναι αυτών οι απόγονοι Arberesh που τραγουδάνε και σήμερα για τον όμορφο Μοριά(Bukura More) όπου έθαψαν τους πατεράδες τους.
Οι Αρβανίτες αυτοί που συναντάμε στην νότια Ελλάδα αντιπροσωπευόμενοι από τους παραπάνω αριθμούς είναι οι ίδιοι που συναντάμε στην Αιτωλοακαρνανία-Άρτα-Θεσσαλία οι οποίοι μετά από την επικράτηση του Κάρολου Τόκκου εδιώχθησαν και για διάφορους άλλους λόγους για τους «προσωρινά Θεσσαλιώτες», (8) , (9),(10),(10α) ώστε σήμερα να έχουν αφήσει μόνο ορισμένα τοπωνύμια όπως Ζαπάντι ,Κομποθέκρα ,Κριεκούκι κ.α.
Παραθέτω επίσης κάποιες πληροφορίες γύρω από τους Αρβανίτες που είναι πολύ σημαντικές(10 β).


Ο Άγγελος Έμμος,Βενετός κυβερνήτης της Πελοποννήσου κατά τα έτη 1703-1706, χαρακτηρίζει τους Αρβανίτες: « γένος άθλιον, περιορισθέν μετά των οικογενειών αυτών εις τα κρησφύγετα των όρεων, εν πενιχραίς καλύβαις, αποζών εκ των προιόντων των ποιμνίων, ων αυτοί σχεδόν αποκλειστικώς εισίν οι επιμεληταί» . Ο δε διάδοχος του Φραγκίσκος Γριμάνης(1706-1709), επιεικέστερος, αυτά λέει για την Πελοπόννησο γενικά αλλά και για τους Αρβανίτες ειδικότερα προς τη Γερουσία του : « Η Πελοπόννησος κατοικείται υπό Ελλήνων και Αλβανών, τούτων οι Έλληνες, πολυπληθέστεροι,οικούσι τας πόλεις και καταγίνονται εις το εμπόριον και τη ναυτιλίαν,οι δε Αλβανοί οίτινες τοσούτον έχουσι συγχωνευθή μετά των Ελλήνων, ώστε δεν θεωρούνται αποτελούντες ίδιαν φυλήν αλλ’απλώς διάφοροι τάξιν, είσιν ολιγώτερον εύποροι και πεπολιτισμένοι, διάγοντες βίον πλάνητα και νομαδικόν και διαιτώμενοι το μεν θέρος εις τα όρη της Αρκαδίας, τον δε χειμώνα εις την Ηλίδα και την Αργολίδα και τα παράλια του Φαναρίου(Ερμιονίδα,Τροιζήνα και Επιδαυρίαν).»





Οι Αρβανίτες και η Επανάσταση του ‘21





Αργοσαρωνικός
Ας ξεκινήσουμε με την συμμετοχή των Αρβανιτών του Αργοσαρωνικού κυρίως της Ύδρας και των Σπετσών που τόσο και τόσο έχει υπερεκτιμηθεί η προσφορά τους στον Αγώνα το 21’.

Πρώτα όμως λίγα λόγια για την καταγωγή των κατοίκων της Ύδρας βασιζόμενος στη βραβευμένη από την Ακαδημία «Ιστορία του εποικισμού της Ύδρας / Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου».Η καταγωγή των κατοίκων των δύο νησιών (Ύδρας, Σπετσών) είναι παρόμοια οπότε η ιστορία εποικισμού της Ύδρας καλύπτει και αυτή των Σπετσών. Ο συγγραφέας λοιπόν αναφέρει ότι οι πρώτοι κάτοικοι ήταν Αρβανίτες από τις απέναντι ακτές της Πελοποννήσου που έφθασαν στα τέλη του 15ου αιώνα και ότι αργότερα(1540-1574) ήλθαν άποικοι Αλβανόφωνοι(από την Τροιζηνία και το Θερμίσιο) ,κυρίως, αλλά και Ελληνόφωνοι από την Μονεμβασιά. Κατά τους ιστοριογράφους της Ύδρας Γ.Δ.Κριεζή και Α. Μιαούλη(σελ 35-48) από το 1580 ως το 1628 ποιμενικές κυρίως οικογένειες κατέφθασαν από την Πελοπόννησο, το 1635 ήλθαν κάποιες οικογένειες από την Αυλώνα της Αλβανίας, στα μέσα του 17ου αιώνα από την Κύθνο, το 1668 κατέφθασαν ελληνόφωνες οικογένειες από τα Βούρλα της Μικράς Ασίας (11) (όπως αυτή του Γιακουμάκη(σημείωση: ελληνική απόδοση του ονόματος Ιάκωβος και όχι αρβανίτικη που είναι Γκούμας}) , το 1668 ήλθε η οικογένεια των Βώκων(Μιαούληδων) από τα Φύλλα Ευβοίας(χωριό ελληνόφωνο, αρκετά βορειότερα από το όριο αρβανιτοφωνίας που φτάνει μέχρι την Αχλαδερή). Το 1750 και 1762 κατέφθασαν Αρβανίτες από το Κρανίδι και την Ερμιόνη αλλά το κυρίως κύμα ήταν αυτό της εποχής που οι Τουρκαλβανοί , στους οποίους οι Τούρκοι είχαν αναθέσει να “συνετίσουν” τους Πελοποννήσιους μετά τα Ορλωφικά, λυμαίνονταν όλο το Μοριά.
Και άλλες σημαντικές οικογένειες από ελληνόφωνες περιοχές μετοίκησαν στις Σπέτσες , «αρβανιτοποιώντας» και τα ονόματά τους όπως προφανώς και την γλώσσα που χρησιμοποιούσαν στην καθημερινότητά τους. Ο Διομήδης-Κυριάκος Αναστάσιος μας πληροφορεί ότι οι πιο σημαντικοί οικογένεια των Σπετσών οι Μεξαίοι κατάγονταν από το Λεωνίδιο, την «πρωτεύουσα» των Τσακώνων. Οι Ορλοφαίοι(δεν ήταν βέβαια Ρώσοι, αλλά παρατσούκλι που έγινε επίθετο) και οι Λαζαραίοι ήταν Μανιάτες και στα χρόνια του Διομήδη-Κυριάκου τους αποκαλούσαν ακόμα «Μανιάτες». ( 11 α)
Και ο πρωτοπόρος επαναστάτης της Ύδρας που κατάφερε και ξεσήκωσε το νησί ,Αντώνης Οικονόμου ήλκε την καταγωγή του απο την ελληνόφωνη (βλ.Αρβ.και1821 συν.3)} Επίδαυρο Αργολίδας απο την οικογένεια των
Τριχάδων
η οποία κατά το έτος 1668 μετανάστευσε στην Ύδρα σύμφωνα με τον Γ.Κριεζή (11β) .



Το 1679 ο περιηγητής De Fleury αναφέρει ότι η Ύδρα είχε 1000 κατοίκους.
Στην περίοδο της Επανάστασης η Ύδρα είχε 16,000 κάτοικους και 10,000 πάροικους απ’όλη την Ελλάδα. (12)
Οι κάτοικοι λοιπόν της Ύδρας λόγω του άγονου του εδάφους της νήσου τους στράφηκαν προς την αλιεία και κατέληξαν στη ναυτιλία καταφέρνοντας έτσι μερικές οικογένειες να πλουτίσουν ειδικά μετά των αποκλεισμό της Γαλλίας του Ναπολέοντα από τους Άγγλους όταν οι Υδραίοι αλλά και άλλοι Έλληνες ναυτικοί κατάφερναν να σπάσουν τον αποκλεισμό και να πουλήσουν σιτάρι από την Ουκρανία σε υψηλότατες τιμές όπως είναι φυσικό.
Έτσι δημιουργήθηκαν πλούσιες και ισχυρές οικογένειες σαν αυτές των Κουντουριώτιδων, Βουλγάρηδων, Μπουμπούληδων(Σπέτσες) κ.α.
Η αξίωση ότι κάποιοι από τους αγωνιστές της Επανάστασης δεν ήξεραν ελληνικά(!!) εκτός από ανιστόρητη είναι και αστεία. Να τι μας πληροφορεί ο Howe (12α):
«Οι απόγονοι των Αρβανιτών όλοι μιλούν αρβανίτικα, όμως στην Ύδρα και στις Σπέτσες δεν υπάρχει άνδρας που να μη μιλάει τέλεια τα ελληνικά, τα οποία έμαθε από την παιδική του ηλικία, παρόλα αυτά μιλούν αρβανίτικα μεταξύ τους
Το ίδιο φαίνεται και εδώ:(13) - (14)

Ας φτάσουμε λοιπόν στην συμμετοχή των Υδραιοσπετσιωτών στον Αγώνα που είναι σαφώς υπερεκτιμημένη, μέσα από τα γραφόμενα ιστορικών και απομνημονευματογράφων της εποχής. Το γενικό συμπέρασμα που πιστεύω ότι βγαίνει είναι ότι οι νησιώτες του Αργολικού (με μερικές φωτεινές εξαιρέσεις όπως αυτή του Αντώνη Οικονόμου που ανάγκασε τους “Νοικοκύρηδες” να σηκώσουν επαναστατικά πανιά και ως ανταμοιβή είχε την δολοφονία του στις 16 Δεκεμβρίου του 1821 από ανθρώπους των Νοικοκύρηδων της Ύδρας) είναι ότι κινήθηκαν με ιδιοτέλεια και απαράμιλλο τοπικισμό.

Όπως προανέφερα ο Αντώνης Οικονόμου(Υδραίος) μαζί με τον έτερο Υδραίο Γκίκα(Ακίνδυνο) Θεόδωρου Γκίκα και την βοήθεια Μωραιτών Φιλικών που είχαν καταφύγει στην Ύδρα ώστε να πείσουν τους ντόπιους να ξεσηκωθούν κατάφεραν να αναγκάσουν τους Νοικοκυραίους σηκώσουν την σημαία της Επανάστασης. Αυτοί οι Μωραΐτες ήταν οι Πέτρος Μάρκεζης(Τσάκωνας), Γεώργιος Αγαλόπουλος(Μυστρά), Ν. Σπηλιοτόπουλος(Δημητσάνα), Ι. Στρατηγόπουλος (Λαγκάδια), Παν. Μπεγλής(Ζυγοβίστι) και Γιώργης Μαυρομιχάλης(φυσικά Μανιάτης). (14α)
Φυσικά η…μεγαλύτερη μορφή των Υδραίων ήταν ο Γιώργης Κουντουριώτης… που στάθηκε εμπόδιο εμπρός της ενότητας των Ελλήνων. Τι εννοώ;


Χρυσανθόπουλος Φώτιος - Φωτάκος
Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α'
σελ.111

«Η Διοίκησις, ως κοινή μητήρ ,δεν θέλει αδιαφορήσει και εις τας πολεμικάς χρείας, και φθάσαντος του δανείου θέλει σας οικονομήσει αναλόγως. Τα πολεμικά πλοία εξ Ύδρας και Σπετσών δεν εκπλέουσιν ακόμη εξ αιτίας όπου το ταμείον δεν έχει χρήματα να πληρώσει τους ναύτας, άμα όμως φθάσουν τα χρήματα και πληρωθούν οι ναύται θέλουν έβγει ευθύς επειδή είναι έτοιμα [...]
Εν Μύλοις Ναυπλίου τη 27 Μαίου 1824
Ο Πρόεδρος
Γ.Κουντουριώτης»

Τί είναι αυτή η επιστολή; Είναι η πατριωτική απάντηση του Κουντουριώτη προς τους άμοιρους Κασιώτες που έβλεπαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο να περιτριγυρίζει το νησί τους. Να η αγωνιώδης έκκληση τους:
«Σεβαστή Διοίκησις
Με μέγιστην βίαν, γράφομεν όλοι οι ομογενείς κάτοικοι της νήσου Κάσου, κλαιόμενοι εις την Σεβαστήν Διοίκησιν, ειδοποιούντες την υμετέραν κορυφήν,ότι τρεις ημέρας έχει σήμερον ο αιγυπτιακός στόλος όπου έχει πλόκον την νήσον ημών,καθ’όλα τα μέρη,μάλιστα την ημέραν της Αναλήψεως μας έκαμε και έναν φοβερό πόλεμο,πλήν χάριτι,δεν εβλάφθη ουδείς των χριστιανών,λοιπόν παρακαλούμεν την Σεβαστήν ημών Διοίκησιν και μητέρα να μας προφθάση βοήθειαν θαλάσσιον και λοιπά,διόνομα και αγάπην του Θεού,κάμετε έλεος δια ημάς τους κατοίκους της νήσου Κάσου,επειδή και η γενναιότης και μεγαλοψυχία ημών είναι μεν πρόθυμοι ,όμως κατά την θαλάσσιον δύναμιν πολύ σας παρακαλούμεν να μας προφθάσετε[...].Ταύτα ιδεάζοντες την Υπέρτατην ημών Διοίκησιν την παρακαλούμεν μετά δακρύων αμέσως και χωρίς αναβολήν καιρού να μας προφθάσετε εις την άνωθεν θαλάσσιον δύναμιν[...]
Εκ Κάσου 1824 τη 17 Μαίου
Όλοι οι κάτοικοι της νήσου Κάσου


Φυσικά οι Κουντουριωταίοι είχαν πιο σημαντικά θέματα να τους απασχολούν όπως η καταδίωξη των ληστών(!) που θα πρόδιδαν το έθνος, δηλαδή των Κολοκοτρωναίων, Νικηταράδων και άλλων. (15)
Πιστεύω πως όλοι ξέρουμε τι συνέβη μετά στην απροστάτευτη Κάσο…σφαγές και εξευτελισμοί. Οι Υδραίοι “θρηνολογούντες” στέλνουν αυτό εδώ το γράμμα(16):
«Ενώ θρηνολογούμεν την ανέλπιστον καταστροφήν της Κάσου, πρέπει να ομολογήσωμεν, ότι η προσβολή του εχθρού εκεί διέσωσε τας νήσους μας, τας οποίας ημπορούμε να καταλάβη αιφνιδίως ως εκείνην» (16)
Ανέλπιστον;;; Φυσικά,τα ταμεία δεν ήταν αρκετά για να σωθεί η Κάσος…
Δεν απελπίστηκαν όμως…είδαν και τα θετικά στοιχεία της καταστροφής της Κάσου…:
“… η προσβολή του εχθρού εκεί διέσωσε τας νήσους μας(Υδραίοι προς Σπετσιώτες) ,τας οποίας ημπορούσε να καταλάβη αιφνιδίως ως εκείνην.Εις μάτην όμως και η ειδοποίησις αυτή μας δίδεται δια της θείας πρόνοιας,εάν εισέτι κωφεύσωμεν και φράξωμεν τας αισθήσεις μας.”(17)

Δεν είχαν λεφτά τα ταμεία της Κυβέρνησης; Που πήγαν τα δάνεια;
(17α) «Οι πληρωμές που έγιναν δεν είχαν σχέση με τις αναγκαιότητες του δημόσιου καλού, αλλά εξαρτιόνταν από την επιρροή ατόμων μέλη της Κυβέρνησης. Το μεγαλύτερο μέρος του πρώτου δανείου δόθηκε στους πλοιοκτήτες και ναύτες αυτού που αποκαλούσαν Ναυτικό, και η μερίδα του λέοντος πήγε στους Αρβανίτες της Ύδρας και των Σπετσών. Ο εμφύλιος πόλεμος κατάπιε πολλές δόσεις



Το κακό έγινε δηλαδή στην Κάσο αν και θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν όχι να μετριασθεί η κακοτυχία των Κασιωτών. Ο στόλος όμως αυτός που λεηλάτησε και έσφαξε στην Κάσο δεν θα μπορούσε να μείνει “άπραγος”. Το λογικό ήταν να ξεκινήσει για άλλο μέρος του Αιγαίου και να “συνετίσει” και άλλους νησιώτες.
Οι κεφαλές της Ύδρας είχαν κάποιες πολύ σοβαρές ενδείξεις για τον στόχο του τουρκοαιγυπτιακού στόλου και αυτός ήταν τα Ψαρά. Να οι προειδοποιήσεις:
α.) Ο Γραμματέας του Επάρχου Μυκόνου είχε γράψει στην Ύδρα ότι η αρμάδα του Χοσρέφ πέρασε την 1 του Ιούνη έξω από τα Ψαρά και φουντάρισε στη Μυτιλήνη.(18)
β) Οι γραμματείς της καγκελαρίας του Πόρου οι οποίοι γράφανε στην Ύδρα ότι «Η απόφασις του Χοσρέφ είναι πρώτον δια τα Ψαρά να κτυπήση και έστω εις είδησήν σας»,(19)
γ)Ακόμα και ο στεριανός Ανδρούτσος το είχε προβλέψει απ’τις 20 Απρίλη και είχε ειδοποιήσει το Εκτελεστικό γράφοντας πως “ αυτή η νήσος(Ψαρά) επαπειλείται ιδιαιτέρως φέτος». (20)
Και αυτός ο Λάζαρος ,ο αδερφός του Γιώργη, Κουντουριώτης είχε ειδοποιήσει στις 19 του Μάη τον αδερφό του πως ο Χοσρέφ «ή στην Σάμο θα πάει ή στα Ψαρά».
Ο Νικόδημος(Ψαριανός μπουρλοτιέρης και απομνημονευματογράφος) ανιστοράει ότι ενώ βρίσκονταν κοντά στο Εκτελεστικό κάμποσοι Ψαριανοί παραστάτες προσπάθησαν να μεταπείσουν τους Κυβερνητικούς να μην στείλουν το στόλο στην Κάσο που ήταν ήδη κατεστραμμένη αλλά στα Ψαρά που απειλούνταν «αλλά δεν εισηκούσθησαν» (21).
Για να καταλάβετε πως πολιτέυονταν οι Υδραίοι και ειδικά οι αδελφοί Κουντουριώτες δείτε τι έγραφε σ’αυτό εδώ το γράμμα ο Γιώργης προς τον αδελφό του Λάζαρο για τον Λουμάκη (Ψαριανός παραστάτης που από τον Μορια οδεύοντας προς τα Ψαρά θα πέρναγε από την Ύδρα) :
Ο Λουμάκης ο ψαριανός διέρχεται αύτοθεν με μίαν γολέταν δια τα Ψαρά. Προς τούτον δείξον μιαν φιλίαν επίπλαστον και υποκριτικήν(22)
Στις 16 Ιούνη λοιπόν σαλπάρουν από τις Σπέτσες δεκαπέντε καράβια και δύο μπουρλότα και την άλλη μέρα δώδεκα υδραίικα με άλλα δύο μπουρλότα. Που θα πήγαιναν όμως 15 μέρες μετά την καταστροφή της Κάσου; Στην Κάσο; Δεν είναι λογικό θα πεις…και όμως εκεί πήγαν… Να πως το σχολιάζει ο Κόκκινος στην ιστορία του(τ.ζ’,σ.310):
“…η κατά θάλασσα εκστρατεία…γενόμενη δια την Κάσον και δεκαπέντε ολοκλήρους ημέρας μετά την καταστροφήν της υπήρξε μάταια, και προκύπτουν εξ’αυτής πολλά παράδοξα εις βάρος της τότε κυβέρνητικής ηγεσίας” και σε άλλο σημείο(σελ.310) γράφει:
«Το παραδοξότερον ήτο ότι πριν αποπλεύσουν τα πλοία δια την Κάσον ήτο γνωστόν εις την Ύδραν ότι είχεν επισημανθή ο κίνδυνος που διέτρεχον τότε τα Ψαρά

Ο Νικόδημος (23) αναφέρει οτι Ψαριανοί παρουσιάζονται στο Εκτελεστικό και λένε «...αφού κατεστράφη η Κάσος η αποστολή των πλοίων εκεί είναι ανωφελής κι έπρεπε να επλέυσει κατά του Τουρκικού στόλου δια να ματαιώσει τους σκοπούς του.[...] Επέμενον εις την έκδοσιν της διαταγής, αλλά θεωρούντες αμετάτρεπτον την απόφασιν του προέδρου ανεχώρησαν άπρακτοι»
Τελικά οι Ψαριανοί δεν μπόρεσαν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους και η μετέπειτα σφαγή είναι γνωστή.

Οι Υδράιοσπετσιώτες δικαιολογήθηκαν λέγοντας ότι έκαναν σφάλμα....

Ο George Finlay(24) γράφει:
«Είχαμε συχνά περιπτώσεις που ο στόλος έφτανε πολύ αργά για να προλάβει καταστροφές. Εάν η Κυβέρνηση είχε έλλειψη χρημάτων ή αφθονία, εάν η σκηνή της καταστροφής ήταν κοντά ή μακριά η ίδια απάθεια και εγωισμός χαρακτήριζε πάντα τους Αρβανίτες νησιώτες. Στη Χίο, στην Κάσο, στα Ψαρά, στη Σφακτηρία και στο Μεσολόγγι η αμέλεια της Κυβέρνησης και το ιδιοτελές πνεύμα των Υδραίων ήταν εξίσου καταφανή



Λίγο πριν τη Σφαγή της Χίου ο Σαμιώτης Λογοθέτης που βρισκόταν στη Χίο μαζί με άλλους Σαμιώτες για να ξεσηκώσει του κατοίκους της βλέποντας τον κίνδυνο σύστησε μια εφορία εφτά προσώπων που παρακάλεσε την κυβέρνηση και τα τρία ναυτικά νησιά να τρέξουν να τους βοηθήσουν. Ενώ τα Ψαρά αποκρίθηκαν αμέσως στην πρόσκληση « βάζοντας πανιά» σε έξι μπρίκια και δεκαέξι μίστικα να περιπολούν το μπογάζι της Χίου εμποδίζοντας τα ασκέρια που μαζεύονταν στο Τσεσμέ να περάσουν απέναντι. Οι…ηρωικές Σπέτσες και Ύδρα μήνυσαν στην κυβέρνηση πως τα καράβια τους δεν ξεκίναγαν εάν δεν τους έδιναν πριν τα έξοδα. «Αν δεν προβλεφθή αυτού ποσότης μετρητών» έγραφε ο Λάζαρος Κουντουριώτης στις 29 Μαρτίου στην κυβέρνηση(25) ότι «είναι αδύνατον να γένη απ’εδώ τίποτε». Η κυβέρνηση(και αυτή Κουντουριώτικη) αποφάσισε να στείλει δύο μορτάρια(ολμοφόρα) με 250 βόμβες και μερικούς ξένους αξιωματικούς « να διευθύνωσι επωφελώς τα της πυροβολικής». Όμως όπως γράφει ο Raybaud(26) «Δυστυχώς όμως χρειάστηκαν δεκατρείς μέρες για να γίνουν οι ετοιμασίες ενώ θα’φταναν τρεις ως τέσσερις το πολύ» και έτσι όταν έφτασαν η Χίος είχε χαθεί. Το αποτέλεσμα της αναλγησίας αυτής σε συνδυασμό με την Τουρκική μανία οδήγησαν όπως όλοι ξέρουμε στις σφαγές που στοίχησαν την ζωη σε 30.000 Χιώτες και την ‘’πώληση’’ 40.000.

Το Μάη του 22’ ο ελληνικός στόλος βρισκόταν κοντά στις ακτές του Καραμπουρνού έχοντας κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες των πυρπολικών επικράτησε απογοήτευση. Όταν λοιπόν η αρμάδα του Καραλή ήταν ετοιμή και πανίσχυρη για να διαπλέυσει το Αιγαίο και να τροφοδοτήσει τα τούρκικα ασκέρια του Μοριά οι Σπετσιώτες,που προς τιμήν τους πρώτοι αυτοί σηκώσανε τη σημαία της επανάστασης, εγκατέλειψαν το πόστο τους και επέστρεψαν στο λιμάνι τους… Να τι λένε οι Υδραίοι καπεταναίοι στους «φιλογενέστατους άρχοντες της νήσου Ύδρας» γι’αυτό :
«Με τους Σπετσιώτες δεν εισακουώμεθα παντάπασιν και δεν είναι μόνον αυτό, αλλά μας χαλούν και ημάς αυτοί,συμπεραίνομεν ότι δεν θέλει τους έχομεν συμμάχους την αιτίαν απορούμεν,τι φρονούν αυτοί οι άνθρωποι,δεν ηξεύρωμεν, και εις 5-6 ημέρας θέλει μας απαρατήσουν,ως φαίνεται,επειδή λέγουν ότι ήτον επάνω εις το μήνα να αλλαχθούν,και τα εκουιπάγια(πληρώματα) τους δεν θέλουν να επιμείνουσι. Στοχασθήτε πλέον εις τι ακαταστασίαν είμεθα.
Ανδρέας Βώκου(Μιαούλης)
Γιάννης Βούλγαρης
Λάζαρος Λαλέχος
»
Σίγουρα όμως οι Σπετσιώτες φεύγοντας έχασαν ένα φαντασμαγορικό θέαμα που προσέφερε ο Κανάρης και οι υπόλοιποι συντροφοναύτες του πυρπολώντας την τουρκική καπιτάνα με τον καπουτάν πασά Καραλή μέσα. Τον ίδιο σκοπό με τους Σπετσιώτες είχαν και οι Υδραίοι αλλά τους…πρόλαβε ο Κωνσταντής…που τόσο ανιδιοτελής στάθηκε στην διιάρκεια της επανάστασης.
Να τι γράφανε οι ναύαρχοι της Ύδρας προς το νησί τους στις 30 του Μάη :
«Σας είπομεν να χαζιρευθούν τα καράβια αυτού, επειδή και απεράσοντας ο μήνας δεν επιμένουσι πλέον, ότι ετούτα είναι απαλάμιστα και θέλει έλθουμε αυτού να αλλαχθούν,αγκάλα ούτε οι ναύται δεν επιμένουσι
Όταν διαβάσει κανείς τι συνέβη εκείνη τη μέρα θα δει ότι μαζι με το μπουρλότο του Κανάρη ξεκίνησε και ο Υδραίος Πιπίνος με το δικό του και παρά τις ηρωικές προσπάθειες του δεν κατάφερε να κάνει ζημιά σε διπλανό καράβι από την ναυαρχίδα αφού οι Τούρκοι κατάφεραν δυστυχώς εγκαίρως να το απομακρύνουν. Ο λόγος που το αναφέρω αυτό είναι ότι αυτό στάθηκε για άλλη μια υδραιοκυβερνητική αδικία εις βάρος των Ψαριανών.
Οι ναύαρχοι σε συνεννόηση με την κυβέρνηση είχαν υποσχεθεί σε όποιο μπουρλότο πετύχει το σκοπό του ότι θα αμοιφθεί με 30.000 γρόσια. Σκεφτόμενοι ποιος πέτυχε το σκοπό του υποθέτουμε ότι η αμοιβή αυτή, που ήταν αναγκαία για την επιβίωση των οικογενειών των ναυτών, δόθηκε στους μπουρλοτιέρηδες του Κανάρη και όμως…Με έγκριση του Εκτελεστικού δόθηκε στους Υδραίους αυτή η αμοιβή (Φωτιάδης,Κανάρης,σ.257) ενώ οι Ψαριανοί πήραν μόνο αυτό ως απάντηση από το Μινιστέριο των Ναυτικών με το υπ’αριθμό 29 και ημερομηνία 28 Ιούνη 1822 έγγραφο απευθυνόμενο προς την φιλογενεστάτην βουλήν των Ψαρών:
«Ας μην παραπονεθή τώρα ουδείς,διότι το κοινόν ταμείον έχει έλλειψιν χρημάτων άμα όπου λάβει θέλει τους τα μετρήσει κατά την δοθείσαν υπόσχεσιν των ναυάρχων, και ας μείνωσιν αμέριμνοι»
Και έμειναν αμέριμνοι
Ένα άλλο περιστατικό(Φωτιάδης,Κανάρης,σ.317) είναι αυτό που έγινε στις 10 του Αυγούστου όταν οι Ψαριανοί μαθαίνοντας τις προσπάθειες του Τούρκικου στόλου να προσκυνήσουν τα μικρά νησιά του Αιγαίου σπεύδουν στην Ύδρα για να συναντηθούν με τον εκεί στόλο και να κανονίσουν τις μετέπειτα ενέργειές τους. Οι Ψαριανοί καπεταναίοι μιλώντας με τους πρόκριτους τους το μόνο που δέχτηκαν ήταν ειρωνεία για την ψαριανή καταδρομή στο μικρασιατικό Τσανταρλί (όπου οι Ψαριανοί λαφυραγώγησαν την τούρκικη μικρή κωμόπολη). Οι Ψαριανοί αντιπρόσωποι τσαντισμένοι όδευσαν προς το λιμάνι όπου τους περίμεναν Υδραίοι με μαχαίρια και τους πέταξαν στη θάλασσα. Τελικά οι Ψαριανοί κατάφεραν να φτάσουν τα καράβια τους. Μα γιατί έγινε αυτό; Ας αφήσουμε τον Φωτιάδη να πει την εκτίμηση του:
Μα γιατί φέρθηκαν με τέτοιον τρόπο οι Υδραίοι στους Ψαριανούς; Για την «κακιά αρχή» που κάνανε βγάζοντας τα καράβια τους τον πόλεμο προτού το γκουβέρνο τους μετρήσει τα γρόσια που γύρευαν.”
Να τι λέει και αυτό ακόμα το Εκτελεστικό με έγγραφο του στο Μινιστέριον των Εσωτερικών
Με ημερομηνία 17 Αυγούστου 1823:
Η Διοίκησις έστειλεν αμέσως εις τας νήσους έγγραφον, προτρεπομένη την ταχίστην έκπλευσιν του στόλου, αλλά οι νησιώται απεκρίθησαν, κατά το σύνηθες, ότι άμα λάβουν τα χρήματα λύουν πανιά τα πλοία των, μόνον οι Ψαριανοί εδείχθησαν και αυθίς γενναίοι πατριώται, και έφθασαν με την αναλογία των πλοίων των εις τον Πόρον»


Κι άλλοι Υδραίοι συνεισέφεραν στην ενότητα των Ελλήνων…
Ένας είναι ο Ι. Ορλάνδος. Σταλμένος από τον Κουντουριώτη να κανονίσει τα των δανείων στο Λονδίνο έστελνε κάτι …ωραία γράμματα που μας έχουν μείνει μέσω του Αρχείου Γιώργη και Λάζαρου Κουντουριώτη.
- «Όλοι εχάρησαν εδώ στην Αγγλία ακούσαντες τον θάνατον του υιού Κολοκοτρώνη, και είπαν, η Έλλας έχει τώρα Διοίκησιν,το ίδιο εφώναξαν και οι εφημερίδες, οι αποστάται πρέπει να θανατώνονται”» (27)
- «Όθεν αν κατά την ευχήν ημών και των φίλων της Ελλάδος(των Άγγλων εννοεί…) η σεβαστή Διοίκησις έκρινεν αυτούς τους φατριαστάς (Κολοκοτρώνηδες) δι’ενός πολεμικού κριτηρίου εις διάστημα 24 ωρών και τους κατεδίκασεν εις θάνατον, και χωρίς να τους πιάση, ο Πρόεδρος θέλει αθανατίσει το ονομά του» (28)
Άξιο αντιπρόσωπο στείλαμε στην Αγγλία…

Παρατηρώντας κάποιος τις αναλογίες αρβανιτόφωνων και ελληνόφωνων Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, αλλά και αργότερα, θα διαπιστώσει μία δυσανάλογη συμμετοχή Αρβανιτών στη Διοίκηση αλλά και στα αξιώματα. Να τι θέλω να πω:

Στις 18 Μαρτίου 1825 αφού ο Κουντουριώτης καθάρισε... την Ελλάδα από τον Θοδωράκη διόρισε Αρχιστράτηγο τον καπετάνιο Σκούρτη που ούτε είχε δει μάχη από κοντά.
Αλλά που βάζεις έναν Υδραίο ναυτικό μέσα στους στεριανούς; Έλεγε στους Στεριανούς τα δικά του τα υδραιοναυτικά «όρτζα πότζα» και αυτοί έλεγαν «Τι λέγει αυτός γαμώ το καυλί του» (Μακρυγ.τΑ,σ.234)....Το αποτέλεσμα ήταν ότι στη μάχη του Κρεμμυδιού οι δύο πλευρές ήταν παρομοίου μεγέθους απο αχρηστία του Σκούρτη έσπασε η γραμμή και χάθηκε η μάχη...πού εύκολα θα μπορούσε να κερδιθεί κάτω απο έναν ικανό στρατήγο.
Οι Ρουμελιώτες φεύγουν και επιστρέφοντας απέναντι βρίσκουν τον Κουντουριώτη στα Νεζερά...ανάμεσα τους ο Καραισκάκης δεν κρατάει τη γλώσσα του και του λέει:
«Ωρέ Κουντουριώτη,άκουγα και νόμιζα πως θα είναι όλο μυαλό το κεφάλι σου. Εσύ όμως έχεις τόσο μυαλό, όσο έχω εγώ σπόρο στ’αρχίδια μου» (28α)
Άλλο ένα περιστατικό που μας περιγράφει ο Δ. Φωτιάδης στο εξαίσιο έργο του:
Στέλνει ο Γιώργης Κουντουριώτης στον αδερφό του Λάζαρο: «Οι Υψηλαντο-Κολοκοτρωνισταί έσβησαν διόλου βλέποντες την ένωσιν του έθνους(!),αι αρχιστρατηγίαι έλειψαν εις το παντελές και μένει όλη η ισχύς εις την Διοίκησην»
Επιτέλους για τους Κουντουριωταίους οι αντάρτες άφησαν ήσυχη την Διοίκηση να κάνει …την δουλεία της.
Το νέο Εκτελεστικό βγάζει με ψήφισμα ότι το Ναύπλιο θα είναι η έδρα του. Μα το Ναύπλιο το κράταγε ο Πάνος ο Κολοκοτρώνης. Στις 6 του Μάρτη το υδραίικο καράβι «Κίμων» με κυβερνήτη τον Μιαούλη(!) μεταφέρει αυτή εδώ τη διαταγή της Διοίκησης στον Πάνο από τους Μύλους του Αργολικού.:
«Η Διοίκησις δια την ευκολωτέραν διάδοσιν των διαταγών της,αίτινες αποβλέπουσιν εις την ευταξίαν και ασφάλειαν της Πατρίδος,μεταβαίνει εις Ναύπλιον.
Όθεν διατάττει:
α)Να ετοιμάσουν ο Φρούραρχος και ο Έπαρχος Ναυπλίου ικανάς οικίας δια κατάλυμα της Διοικήσεως,των υπουργών και της φρουράς της εξακοσιών στρατιωτών.
β)Εντός μίας ώρας να πληροφορησώσι τον της Διοικήσεως αποστελλόμενον άνθρωπον.
γ)Αν παρέλθη η διορία αύτη, η Διοίκησις θέλει λάβει περί αυτών μέτρα διάφορα.
δ)Τα υπουργεία των Εσωτερικών και Πολεμικών να ενεργήσωσι την διαταγήν ταύτην.

Εκ Κρανιδίου τη 6η Μαρτίου 1824
Ο Πρόεδρος
Γ.Κουντουριώτης
» (28β)

Στο τελεσίγραφο αυτό ο Πάνος απαντά αρνητικά και ο Κουντουριώτης με προκήρυξη κηρύττει τον Πάνο «αποστάτη και εχθρό του Ελληνικού Έθνους» .Και τότε αρχίζει η πολιορκία με δύο χιλιάδες Κρανιδιώτες και Υδραίους με αρχηγό τον καπετάνιο Σκούρτη...


Να και δύο κρίσεις, του Leake και του Μακρυγιάννη, για τους Υδραίους πριν φτάσουμε στην εξαιρετικής σημασίας κρίση του Φωτάκου:
«Οι υψηλότερες τάξεις των Μοραιτών ισχυρίζονται να έχουν τους Υδραίους σε περιφρόνηση, ως αμαθείς, ανίδεους, αρβανίτικης ράτσας, καλούς ναύτες και έμπορους, αλλά που ξοδεύουν όλα τους τα λεφτά να χτίζουν και να πίνουν στην Ύδρα, όπου συνεχώς φιλονικούν μεταξύ τους.»
«Travels in the Morea: With a Map and Plans, William Martin Leake,σελ.346
»

«῾Ο Κουντουργιώτης πῆγε εἰς τὴ Νύδρα κι᾿ ἄφησε εἰς τὸ ποδάρι του τὸν ᾿Αναγνώστη
Οἰκονόμου Νυδραῖο . Τοῦ εἰπα νὰ μοῦ δώσῃ αὐτοὺς τοὺς μιστοὺς νὰ
πλερώσω τοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ λάβω κι᾿ ὅ,τι ἔδωσα. Λέγει τοῦ Παπαφλέσια,
μοῦ δίνει τοὺς παράδες, ὅ,τι μὄκανε· ὅμως νὰ τοῦ χαρίσω τὴς πιστιόλες
μου, ὅτι τὴς λιμπίστη .
Τοῦ παράγγειλα κ᾿ ἐγὼ νὰ τοῦ γαμήσω τὸ
κέρατο, ὄχι θὰ τοῦ δώσω τ᾿ ἄρματά μου(!!)
, ὁποῦ τἄχω ἀπὸ δεκαοχτὼ χρονῶν
παιδί. Τὸν μούτζωσα καὶ δὲν τοῦ ξαναμίλησα. Πῆγε κι᾿ ὁ Κωσταντὴς Λευκάδιος
καὶ τοῦ ζήτησε τοὺς μιστούς, καὶ τοῦ πήρε τὴς πιστιόλες του. Κ᾿ εἶχε
ξύλινες ᾿σ τὸ ζουνάρι του· τὸν ρώτησα καὶ μοῦ τό εἰπε. ῾
Ορίστε κι᾿ ᾿Αρβανίτικη
ἀρετή. ῾Ως τώρα εἴχαμε Βλάχικη, Κεφαλλωνίτικη, Φαναργιώτικη· ὁρίστε
κι᾿ ᾿Αρβανίτικη. Νά δικαιοσύνη, νά κυβερνῆται τῶν νέων ῾Ελλήνων!
»
«Απομνημονεύματα ,Μακρυγιάννης Ιωάννης,σελ.143»

Η πιο σημαντική μαρτυρία γύρω από τους Αρβανίτες και την συμμετοχή τους στον Αγώνα είναι αυτή του Χρυσανθόπουλου Φώτιου-Φωτάκου που στάθηκε πάντα στο πλευρό του Γέρου και έγραψε εξαιρετικά απομνημονεύματα που θεωρούνται “προέκταση” αυτών του Κολοκοτρώνη αφού ήταν πάντα δίπλα του και σαν φίλος και σαν υπασπιστής του. Εκπροσωπεί τον Μωραΐτικο λαό και τις απόψεις του γενικώς.
Τι γράφει; (29)


{...Τοιαύτα έλεγαν εις τους ξένους, οίτινες ευκόλως επείθοντο, και ένας, ένας ήρχετο και επροσκολλάτο εις τον ένα και εις τον άλλον εξ αυτών, ο μεν δηλ. εις τον Μαυροκορδάτον, ο δε εις τον Νέγρην, και ο άλλος εις άλλον, εις τον Δημήτριον Υψηλάντην όμως δεν επλησίαζαν, διότι αυτός ήτο ενωμένος με το στοιχείον τού τόπου, και διά τούτο δεν τον εμπιστεύοντο ούτε ο Νέγρης, ούτε ο Καρατσάς, ούτε ο Μαυροκορδάτος. Κατά δυστυχία όμως με τούς τελευταίους τούτους εσυμφώνησαν όλη η φυλή των Αλβανών- Ελλήνων-Σουλιωτών(σημ.-Αρβανιτών δηλαδή-), και πρώτη όλων τούτων η νήσος Ύδρα έδωκεν εις αυτούς την ηθικήν και υλικήν δύναμιν. Όσον και αν θέλη τις να εξυμνήση τον ηρωϊσμόν και τον πατριωτισμόν της φυλής αυτής, θα την εύρη πάντοτε να αγαπά μάλλον τα υλικα συμφέροντα, παρά την αθάνατον δόξαν. Εντεύθεν και από αυτούς όλους έλαβαν την αρχήν των και εγένοντο εις τον τόπον όλα τα γνωστά δυστυχήματα τών εμφυλίων πολέμων,και των άλλων ταραχών. Οι γνήσιοι Έλληνες θέλοντες να φανούν ανώτεροι και ανεκτικώτεροι δια τον γενικον σκοπόν, και να μη κατηγορηθουν ως αποκλειστικοί, ηθέλησαν να δεχθούν, και εδέχθησαν και απο όλα τα τμήματα πληρεξουσίους επί ψιλώ ονόματι και χωρίς να έχουν και πραγματικόν πληθυσμόν . Ούτοι ούτε φόρους επλήρωναν, ούτε αγγαρείαν καμμίαν έκαμναν, ούτε στρατιώτας έδιδαν, ούτε βάρη υπέφεραν, ούτε την παραμικραν δούλευσιν έκαμναν χωρίς να πληρωθούν. Όλα τα βάρη και τας βασανους του αγώνος οι εντόπιοι τας υπέφεραν μόνοι. Ούτοι ενεργούσαν γενναίως απαθώς και αδόλως, εκείνοι δολίως, υπούλως και πονηρώς εβουλεύοντο, ώστε κατώρθωσαν και απέκτησαν δικαιώματα, εδυνάμωσαν, έλαβαν την πλειοψηφίαν εις την διοίκησιν, και έσπρωξαν τούς έντοπίους έξω τών πολιτικών πραγμάτων. Το πνεύμα αυτό εξακολούθει τότε, το αυτό πνεύμα και η αυτή ενέργεια εξακολουθεί όλον ένα και έως της σήμερον(30). Ένεκα δε τούτου γεννάται η δυσπιστία μεταξύ τών Έλληνικών τμημάτων, και προέρχονται όλα τα κακά εις το Έθνος.
Ενταύθα η πολιτική ραδιουργία ευρίσκει άφθονον τροφήν, η δε εθνική πρόοδος οπισθοδρομεί. Τέλος πάντων άρχισαν να συνέρχωνται οί πληρεξούσιοι και
των δύο μερών, καί οι μεν ώρισαν ως τόπον συναθροίσεως το Κρανίδι και το Καστρί τής Έρμιόνης, το δε άλλο μέρος του Ύψηλάντη και Κολοκοτρώνη το Ναύπλιον....}

Περιεκτικά ο Φωτάκος μας δίνει την κατάσταση που επικρατούσε και δίνει οριστική απάντηση σε όσους, λίγους βέβαια, μιλούν για αρβανίτικη καταγωγή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη._

Αυτοί λοιπόν ήταν οι Υδραιοσπετσαίοι ,δείτε την συνεισφορά τους, κρίνετέ την και κάντε μία σύγκριση όσο αδόκιμη και αν είναι με την συνεισφορά των Ψαριανών, των μπουρλοτιέρηδων τους που αυτοί κυρίως έκριναν τον Αγώνα στη θάλασσα, και πρωτίστως του Κωνσταντή του Κανάρη που στάθηκε από τους λίγο τόσο ανιδιοτελείς αγωνιστές εκείνη την εποχή.

συνεχίζεται...


(1) «March 17—I am informed that Poros contains 1300 houses, and 10,000 inhabitants; but this is probably an exaggeration. It will always be a place of some importance, on account of its excellent harbour. The inhabitants are almost all employed in maritime pursuits.
Albanian is the language of domestic life, but Modern Greek is universally understood.». Researches in Greece and the Levant, John Hartley,σελ 53.
«Lygurio must be placed somewhere near Lessa, the fort which served as the frontier of Argolis and Epidauria: this place has been described as opposite to Mount Arachne. We thought that its remains could be traced among some ruins which are passed on the
left, just before arriving at Lygurio. This last village contains about a hundred houses, and is inhabited by Albanian and Greek peasants: the Cogia-bashee, or head man of the village, gave us a good lodging, and treated us with hospitality; his name was Conctantine Caloudi.»
Recollections of a Classical Tour Through Various Parts of Greece, Turkey ...Peter Edmund Laurent,σελ 131
«On our departure from the fountain the road ran through vineyards and olive groves, and proceeding through some fields of cotton, tobacco, and Indian corn, brought us to Keratea; a large village, two hours from Port Raphte, and eight from Athens. It is situated near the eastern foot of Hymettos. The inhabitants are Greeks, Albanians, and Turks ; and the surrounding country is fertile, and well cultivated.» Classical and Topographical Tour Through Greece, During the…Dodwell,σελ 533
(2) Κ. Μπίρη “Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού, η ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”σελ.333
(3)Johann Georg Von Hahn, Albanesische Studien, Jena 1854,σελVI,14.31.32
(4)A history of Greece, G.Finlay, Β’ εκδ., τομ VI σελ 28
(5)«Ολόκληρα χωριά μέχρι σήμερον ανήκουσιν εις τους Αρβανίτες κατοίκους: Αμόλοχος,Απροβάτον,Βουρκωτή,Γαύρειον,ΕπάνωΓαύρειον, Καλυβάρι, Κατακαλαίοι, Κατάκοιλοι,Κουμάρι,Παλαιστού,Φελλός κ.α. οι δε εν αυτοίς πρότερον οικούντες Έλληνες(Ρωμαίοι) εξηλαβανίσθησαν μένει όμως το όνομα των παλαιών κατοίκων : Ελληνικάδες και Ρωμαίικα,σωζόμενων μόνον των Βυζαντινών ονομάτων, επικρατούντων όμως των Αρβανιτών ανδρών και γυναικών και τοπονυμίων εις ίζα ή έζα ληγόντων
Α.Μηλιαράκη,Άνδρος,Κέως σ.40,41,81,133./ «Ιστορία του εποικισμού της Ύδρας - Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου»,σελ.22

(6) Κ. Μπίρη “Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού, η ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών”σελ.336

(7) Μπίρη…σελ 337

(7α) Ερα Βρανούση,DEUX DOCUMENTS BYZANTINS INÉDITS SUR LA PRÉSENCE DES
ALBANAIS DANS LE PÉLOPONNÈSE AU XVe SIÈCLE,ΟΙ ΑΛΒΑΝΟΙ ΣΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ,σελ.273.

(8) Ανωνύμου, Πανηγυρικός εις Μανουήλ και Ιωάννην Η’ Παλαιολόγους, στο Σπ.Λάμπρου, «Παλαιολόγεια και Πελοποννησιακά»,τομ.Γ’, Αθήνα 1926,σελ 194.

(9) «The eleven districts* of Etolia and Acarnania, contained perhaps 70,000 Christians, speaking uniformly the Romaic tongue, and produced a race of men handsome and active, full of fire and spirit, exercised from childhood in running and shooting at a mark, and confident in their strength and skill; while the Ottoman garrisons and burghers of the towns were not, before the revolution, reckoned at above 5000-. With regard to territorial possessions, the whole laud in Agrafa and Kravari, and nearly the whole of Acarnania, belonged to Greek proprietors; and every where else, except around Messolonghi and Vrakhori, the proportion of estates appertaining to Mussulmans was extremely small. Agrafa, a lofty, but a pleasant and fruitful country, was the most flourishing canton, since it counted a population of 30,000 souls ; it had, moreover, been at all times the very citadel of the Klefts.
Not with standing this, it did not make a conspicuous figure in the actual struggle, owing to the jealousy of three parties, which balanced each other, and prevented an union against the Turks : however, at the commencement of this year, the Agrafiotes acted with some
degree of vigor, and they and the Aspropotamites, under the Captains Stournaris and Karaiskaki, pushing their incursions into Thessaly, as far as the gates of Trikkala, obliged the governor of that province to conclude an armistice with them.
*In Etolia, Veuetiko, Apokouro, Karpenisi, Agrafa, Kravari,
Vlokhos, and Zygo8 ; in Acarnania, Xeromeros, Valtos, Aspropota-
mos, (or Parachelois,) and Vonizza ; the Greeks now pretend that the
Christian population amounted to 86,000, which seems incredible.
History of the Greek Revolution: And of the Wars and Campaigns, Gordon. σελ.29

(10)When the sultans became the lords and protectors of Agrapha, it had long been engaged
in hostilities with the Frank dukes of Athens and with the despots of Epirus. Its relations with the Ottoman government were friendly, and its armatoli guarded the passes of Mount Pindus between Thessaly and Epirus, as they had done for ages under the Byzantine emperors. The population of Agrapha is of the Greek race, without the admixture of Bulgarian, Albanian, and Vallachian blood which pervades the neighboring districts. It appears, indeed, to have successfully resisted the great Sclavonian colonization
of Greece during the transformation of the Roman into the Byzantine empire, which implanted new geographical names on the rest of Greece.
History of the Greek Revolution V1, George Finlay,V1,27

(10α)Και ο Λάμπρος Κουτσονίκας,ο γνωστός Σουλιώτης αγωνιστής, γνώστης των ηπειρωτικών πραγμάτων,αναφέρει στη Γενική Ιστορία του οτι ολόκληρη η επαρχία Άρτας κατοικείται απο Έλληνες( λαλούντες την Ελληνικήν),Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ,Λάμπρου Κουτσονίκα Ταγματάρχου, τ.1,σελ,101. Εξαίρεση αποτελούν οι 200 οικογένειες Οθωμανών και Εβραίων που κατοικούν στην περιοχή. Η επαρχία Άρτας περιελάμβανε περίπου 30 με 40.000 κατοίκους, σύμφωνα με τον Κουτσονίκα.

(10 β) Οι Αλβανοί κατά την κυρίως Ελλάδα και την Πελοπόννησον : Ύδρα -Σπέτσαι / Μιχαήλ Γ. Λαμπρυνίδου , Η χερσόνησος του Αίμου και οι κάτοικοι αυτής (Επίμετρον). Σελ.30
10
(11)
ΟΙ ΤΟΥΜΠΑΖΑΙ Ἤ ΤΟΥΜΠΑΖΙΔΕΣ [353]
« Ἡ μὲν οἰκογένεια τῶν Τουμπάζιδων εἶναι μία ἐκ τῶν ἀρχαίων ἐν Ὕδρᾳ. Μετῴκησε δ' ἐκεῖ τῷ 1668 ἐκ τῆς κωμοπόλεως Βουρλᾶ τῆς Σμύρνης, κατὰ Κριεζῆν καὶ
ἐκαλεῖτο πρότερον οἰκογένεια Γιακουμάκιδων. Ὁ μὲν πατὴρ τῶν ἀδελφῶν Γιακουμάκη (Ἰακώβου καὶ Ἐμμανουὴλ Τουμπάζη) ἐκαλεῖτο Νικόλαος καὶ μέχρι τοῦ 1816,
ὑπεγράφετο Νικόλαος Γιακουμάκης· οἱ δὲ υἱοὶ ἔλαβον τὸ ὄνομα Τουμπάζιδες ἔκ τινος πατρικοῦ πλοίου, ἀνήκοντος εἰς τὸ εἶδος τῶν καλουμένων τότε Τουμπάζια·
ἡ δὲ μήτηρ αὐτῶν ἐκαλεῖτο Ἄννα, καὶ κατήγετο ἐκ μιᾶς τῶν ἀρχαίων οἰκογενειῶν τῆς, τῶν Σεῤῥῶν ἢ Μαραϊτῶν, μεταναστευσάσης εἰς Ὕδραν τὸ 1641 ἐκ κώμης τινος τῆς Τροιζῆνος.»
(Τομπάζηδες) 357
« Τὴν ἔλλειψιν τῆς ἐκπαιδεύσεώς των ἀμφότεροι οἱ ἀδελφοὶ προσεπάθουν ν'ἀντισταθμίσωσι, παιδαγωγοῦντες καλῶς τὰ τέκνα των, οὐδέποτε ὁμιλοῦντες αὐτοῖς τὴν
ἀλβανικὴν γλῶσσαν, καὶ ἀποστείλλαντες αὐτὰ πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως καὶ διαρκούσης αὐτῆς εἰς Λιβόρνον, Ἀγγλίαν καὶ Ἐλβετίαν, ἵνα σπουδάσωσιν· ἔλαβον δὲ μέρος
μετ' ἄλλων συμπολιτῶν των εἰς τὸ νὰ προσκαλέσωσιν εἰς Ὕδραν διδασκάλους καὶ νὰ συστήσωσιν ἐν αὐτῇ σχολεῖον ὑπὸ τὴν διεύθυνσιν τοῦ Δημ. Κούλλα.»
Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος Διαπρεψάντων Ανδρών, τ.Δ'
Γούδας Αναστάσιος
( 11 α)Περί της αρχαίας ονομασίας της νήσου Πέτσας.Διομήδης-Κυριάκος Αναστάσιος
Σελ.5
«Οι Μεξαί κατάγονται εκ Λεωνιδίου, συγγενεύοντες μετά του ζώντος Κώστα Χατζή Παναγιώτου.
Οι Ορλόφαι και Λάζαροι εκ Μάνης, διατηρούντες την επωνυμίαν Μανιάται.»
(11β) Ιστορία της νήσου Ύδρας προ της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821,σελ.14, Γ.Δ.Κριεζής
(12) «Ιστορία του εποικισμού της Ύδρας - Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου», σελ. 36
(12α)An Historical Sketch of the Greek Revolution,Samuel Gridley Howe,σελ.220
(13) «The Albanian language is used to a considerable extent in common discourse, and they
say this is true of 15 or 20 villages on the plain." In the southern towns of Argolis, and on the neighboring islands of Spetses, Hydra and Poros, this language is still more extensively employed, but with too little purity to make the Albanian version of the New Testament
very intelligible to the people. The modern Greek language,however, is understood by nearly all the inhabitants whatever be their descent.»
Observations Upon the Peloponnesus and Greek Islands, Made in 1829 Rufus Anderson - Σελίδα 74
(14) «Albanian is the language of domestic life, but Modern Greek is universally understood.». Researches in Greece and the Levant, John Hartley,σελ 53.
(14α) Φωτιάδης Δ.,Επανάσταση 21’,τομ 2,σελ.46
(15) “Δια τον Θεόν Πελοποννήσιοι!...Έως πότε θα είσθε αμφιρρεπείς μεταξύ της νομίμου διοικήσεως σας και των ληστών, οι οποίοι, αν τους αφήσετε να καταπίνωσι τα εθνικά άπαντα,είναι έτοιμοι να πωλήσωσιν και το αίμα σας και το αίμα των παιδιών σας εις τον αίμα διψώντα Σουλτάνον.”
«Φίλος του Νόμου»(αριθ.21-1824),εφημερίδα της Ύδρας
(16) Αρχείον Ύδρας,τ.Γ,σ.206
(17) Αρχείο Ύδρας,τ.Γ,σ.206
(17α) History of the Greek Revolution V2,George Finlay,σελ.38
(18) Αρχείον Ύδρας,τ. ι’,σελ.200
(19)Αρχείον Ύδρας,τ. ι’,σ. 169
(20) Φωτιάδης, Επανάσταση 21,τΒ,σελ420
(21) Νικόδημος, Υπόμνημα Νήσου Ψαρών ,τ. α’, σελ. 429
(22) Φωτιάδης,Κανάρης,σελ.378
(23) Νικόδημος, Υπόμνημα της νήσου Ψαρών.τΑ,σ429
(24) History of Greek Revolution.σελ71-72
(25) (Φωτιάδης,Κανάρης,σ.173)
(26) Raybaud, Memoirs sur la Grece,τ.β’,σ.210)
(27) Αρχείο Λάζαρου και Γιώργη Κουντουριώτη, τ. δ’, σ. 146
(28) id. τ.δ’,σελ.149
(28α)Φωτιάδης,Καραισκάκης,έκδ Α,σελ 229
(28β) Φωτιάδης,Επαν.21,τΒ,σελ397-8
(29) Χρυσανθόπουλος Φώτιος-Φωτάκος, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α', 470
(30) «The Bavarian troops received higher pay than the Greek.Bavarian captains, and we believe lieutenants, were advanced to the rank of colonels, while Greek officers and Philhellenes,were reduced from colonels to captains. The Bavarian officers received also larger allowances than the Greek. This was the first cause of the complaints of the Greeks and Philhellenes, against what was called the Bavarian system in the army. A complete
re-action, as in most cases of flagrant injustice, has now taken, place; the irregular Albanians enjoy now as much favour, as the Bavarians did three years ago. Is either system just, reasonable, or rational, or likely to be permanent ?»
The Helenic kingdom and the Greek nation,George Finlay,σελ 7






update:23/05/09




Κάθε φορά που θα θέλετε να κάνετε copy σε μεγάλα κομμάτια των γραφομένων πρέπει να παραθέτετε και την διεύθυνση του blog http://kleftouria.blogspot.com/

Αρβανίτες και 1821 (συνέχεια 1)

Αίγινα

Έχουν γραφτεί πολλά και για τον "αρβανιτόφωνο" Αργοσαρωνικό συμπεριλαμβάνοντας μερικές φορές και την Αίγινα όπου μιλιόταν και μιλιέται μια ενδιαφέρουσα ελληνική διάλεκτος. Να λοιπόν τι ισχύει.
Περί της σημερινής εν Αιγίνη λαλουμένης διαλέκτου»
Thumb, Albert,1865-1915.

Ο συγγραφέας παραθέτει(σελ.126) την επιστολή προς αυτόν του Ηρειώτη(Αιγινίτης Διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Ερλάγκης) αναφορικά με το θέμα εποίκησης Αρβανιτών στην Αίγινα:
«Αλβανοί ήλθον εις Αίγιναν παραπολύ ολίγοι και κατώκησαν εις τα νότια ορεινά μέρη της νήσου,ένθα τα χωριά Πέρδικα,Σφεντούρι,Παχέα Ράχη, οίτινες συν τω χρόνω απέβαλον σχεδόν την γλώσσαν των και μόνον υπό τινών γερόντων και υπό τούτων ούχι ως ιδία γλώσσα λαλείται. Ως δε έχω παρατηρήσει, ουδόλως εις ουδέν επέδρασαν επι των άλλων κατοίκων της νήσου, διότι έζησαν λίαν μεμονωμένοι και περιεφρονούντο μάλιστα ως βάρβαροι, μόλις δε προ ολίγων ετών εγένετο εντελής επιμιξία μετ’αυτών και δη και επιγαμίαι. Περί του αριθμού των Αλβανών δεν δύναμαι να σας ανακοινώσω οριστικόν τι. Το μόνον όπερ εγώ γνωρίζω είνε, ότι ολιγοστοί ήλθον από τα Μέθανα το κατ’αρχάς και σποραδικά μετά έτη ανά εις ή δύο από διάφορα μέρη. Ο αριθμός των κατοίκων των χωρίων τούτων ως νυν έχει βεβαίως δεν σας χρησιμεύει, διότι οι νυν κατοικούντες είνε ανάμικτοι μετά των λοιπών Αιγινιτών.»


Εύβοια(Νότια)

Στη Νότια Εύβοια υπήρξαν 65 οικισμοί και η ιστορία τους καταγράφεται στο βιβλίο Εύβοια, Τα Αρβανίτικα του Τίτου Γιοχάλα, ο οποίος περιηγήθηκε στην περιοχή.
Η περίληψη του βιβλίου του μέσα από την εφημερίδα το ΒΗΜΑ είναι κατατοπιστική και δεν έχω να προσθέσω πολλά.

«Οι Αρβανίτες βρέθηκαν στην Εύβοια στο κομμάτι όπου στενεύει η νήσος και γίνεται κακοτράχαλη, στη νοητή γραμμή από το Αλιβέρι ως το Αυλωνάρι. Κατευθύνθηκαν εκεί κατόπιν ενετικής «προσκλήσεως» που προέτρεπε γένη ιππέων, αλβανών και άλλων («Albanese et alia gens equestris»), να εγκατασταθούν στην Εύβοια. Προϋπόθεση, σε κάθε άνδρα έποικο να αντιστοιχεί ένα άλογο. Αντάλλαγμα, η γη και οι φορολογικές απαλλαγές. Καθήκον, η απώθηση ανεπιθύμητων αρπακτικών. Οι Αρβανίτες δεν είχαν δικαίωμα να κατοικούν στα κάστρα, έπρεπε να δηλώσουν την υποταγή και να προστρέξουν στην προστασία των αφεντάδων τους. Η εγκατάστασή τους τοποθετείται στις αρχές του 15ου αιώνα. Η εξουσία άλλαξε πολλές φορές χέρια ώσπου να φτάσει στα χωράφια τους ο πρώτος μελετητής, να δει τι απέγιναν οι απόγονοι των επυλίδων. Ο Τίτος Γιοχάλας επιχείρησε να χαρτογραφήσει τα αρβανιτοχώρια πρώτη φορά το 1987. Αναφέρει στον πρόλογό του: «Αρχίζοντας από το βορειότερο αρβανιτόφωνο χωριό, την Αχλαδερή, και κατεβαίνοντας προς νότο ένα-ένα τα χωριά, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά τους ανθρώπους και να καταγράψω τη γλώσσα, τα τραγούδια, τη ζωή και τα βάσανά τους. Και όμως αυτοί οι τυραννισμένοι από τις σκληρές αγροτικές εργασίες άνθρωποι έδειχναν μια ψυχή καλοσυνάτη. Σε έμπαζαν στο σπίτι τους. Σε κερνούσαν κρασί. Σου άνοιγαν την καρδιά τους. Έφτασα έτσι μέχρι την Κάρυστο».
Ο πληθυσμός των δήμων που βρίσκονται κάτω από τη νοητή γραμμή Αλιβερίου –Αχλαδερής(εκτός της Καρύστου που ήταν ελληνόφωνη) σύμφωνα με την απογραφή του 1861 ήταν 17.822 σε συνολικό πληθυσμό όλου του νησιού 58.777. Ενώ σύμφωνα με το πόρισμα σχετικής μελέτης του γραμματέα του δήμου Καρύστου π. Μπουρνέλο που η οποία αναφέρετε μέσα στο βιβλίο του Μπίρη ο αριθμός των Αρβανιτών στην Εύβοια κατά την οθωνική περίοδο ήταν περίπου 10.000.Όπως έχω γράψει και στα εισαγωγική σύμφωνα με τον Hahn(Johann Georg von Hahn-Albaneische Studien,1854) αναφέρει ότι στη νότια Εύβοια υπάρχουν 25.000 σε συνολικό πληθυσμό 72.368(όλης της Ευβοίας).


Άξιο τέκνο των Αρβανιτοχωρίων της Νότιας Εύβοιας ο Κριεζώτης Νικόλαος.


Αρβανίτες και 1821 (συνέχεια 2)


Βοιωτία

Όσον αφορά την περιοχή της Βοιωτίας οι ίδιοι αυτοί που παραπληροφορούν και τροφοδοτούν
το διαδύκτιο με ανιστόρητες πληροφορίες γύρω από τους Αρβανίτες και την έκταση τους στον Ελλαδικό χώρο έχουν…έτοιμη την φράση ότι όλη η Βοιωτία κατοικείται από Αρβανίτες.
Ας δούμε λοιπόν έναν χάρτη για το 1687(όταν έχουν ήδη ολοκληρωθεί προ πολλού οι αρβανίτικες μεταναστεύσεις από την εστία τους προς το νότο).



Ο χάρτης αυτός είναι δημοσιευμένος στο βιβλίο “Between Venice and Istanbul: Colonial Landscapes in Early Modern Greece, Siriol Davies, Jack L. Davis” βασισμένος στο “Boiotia Project; archival research by M. Kiel, geographical research by J.L. Bintliff” που με τη σειρά του βασίστηκε σε οθωμανικά αρχεία της εποχής.
Τα λευκά τετράγωνα αντιπροσωπεύουν αρβανιτόφωνα χωριά ενώ οι μαύροι κύκλοι ελληνόφωνα. Εύκολα παρατηρεί κανείς ότι οι αρβανιτόφωνοι ζουν κυρίως σε μικρά χωρία ενώ οι ελληνόφωνοι σε κωμοπόλεις και στις δύο μεγάλες πόλεις της Βοιωτίας (Λειβαδιά, Θήβα).
Κάνοντας μία εκτίμηση για τον πληθυσμό της Βοιωτίας και κατ’επέκταση για την αναλογία των δύο γλωσσικών ομάδων, υπολογίζοντας τα χωριά με τον αριθμό των οικογενειών που έχουν σύμφωνα με τον χάρτη βρίσκουμε, φυσικά χωρίς ακρίβεια αλλά ενδεικτικά, ότι οι ελληνόφωνες οικογένειες είναι 1584 ενώ οι αρβανιτόφωνες 1520, που σημαίνει ότι η Βοιωτία κατοικούταν σχεδόν με μοιρασμένη αναλογία των δύο ομάδων, όπου η μία(ελληνόφωνη) κατοικούσε στις πόλεις και στις κωμοπόλεις, ενώ η άλλη (αρβανιτόφωνη) σε μικρά χωριά που είχαν συνήθως το όνομα των ιδρυτών τους(Κόκλα , Ντούκα, Μπούμπουκα κ.α.).
Με την πραγματικότητα αυτή συμφωνεί και ο Thomas Gordon ο οποίος στο βιβλίο του (1) όπου παραθέτει έναν πίνακα με τον πληθυσμό της περιοχής και την γλώσσα των κατοίκων αναφέρει ότι στην επαρχία Θήβας ο πληθυσμός είναι 18,000 από τους οποίους Έλληνες, Τούρκοι και Εβραίοι ζουν στις κωμοπόλεις(towns) και Αρβανίτες στα χωριά. Για την επαρχία Λειβαδιάς αναφέρει πληθυσμό 17.000, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι Έλληνες(εξού και Γκιαούρ-Λιβαδειά) αν και ζουν και κάποιες τούρκικες οικογένειες όπως και μερικές αρβανίτικες.
Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του αλβανολόγου-ερευνητή και πρέσβη στην Ελλάδα Hahn(2) ο οποίος αναφέρει 55.000 Αρβανίτες στην Αττικοβοιωτία (συν τη Σαλαμίνα) σε σύνολο 116.021 κατοίκων, άποψη που μας επιβεβαιώνει την άποψη για την ίση κατανομή ελληνόφωνων και αρβανιτόφωνων Ελλήνων στην περιοχή!

Η συμμετοχή των Βοιωτών Αρβανιτών στάθηκε ίσως θετική με πρωτοπόρους τους Δερβενοχωρίτες με αρχηγό τον Αθανάσιο Σκουρτανιώτη. Δεν έλειψαν όμως και οι παρεκτροπές...:
«Ο Καραισκάκης αφ’ου ενεθάρυνε τους απεσταλμένους των έστειλεν εις βοήθειαν τον Αντώνιον Κοντοσόπουλον και Γιαννάκην αδελφόν του Οδυσσέως με διακόσιους περίπου στρατιώτας οι οποίοι μετέβησαν εις τα χωριά Ζαγαρά και Κουτουμούλα. Οι κάτοικοι των χωρίων τούτων θέλοντες να δείξωσιν εις τους εχθρούς,(μετά των οποίων φαίνεται συνεννοούντο) ότι εξ ανάγκης εδέχθησαν τους Έλληνας, και να αποκτήσωσι με τούτο καταφύγιον εις εναντίαν περίστασιν, ειδοποίησαν τον Μουσταφάμπεην αρχηγόν των κατά τας επαρχίας τουρκικών στρατευμάτων, ευρισκόμενον τότε εις Λεβαδείαν, αυτός δε ετοιμασθείς εκίνησεν αμέσως προς τα χωρία αυτά.» (2α)


Αττική

Στην Αττική οι Αρβανίτες κατοικούσαν στο μεγαλύτερο μέρος της υπαίθρου. Ουσιαστικά την ελληνική γλώσσα την διατηρήσαν οι κλειστές ελληνικές κοινωνίες των Αθηνών και των Μεγάρων, και μάλιστα σε μια μορφή που αποτελεί ξεχωριστή διάλεκτο μαζί μ’αυτή της Αίγινας.
Στο βραβευμένο από την Ακαδημία «Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος,τομ.Α-Γ,των Μιχάλη Σταματελάτου και Φωτεινής Βάμβας-Σταματελάτου» αναφέρεται ότι το 1671 η Αθήνα είχε 2.053 σπίτια από τα οποία: 1.300 Ελληνικά,600 Τούρκικα,150 Αρβανίτικα(στην περιοχή της Πλάκας, εκεί που στεκόταν η Αρβανίτικη Πόρτα των τειχών της Αθήνας) και 3 διάφορων ξένων. Το 1800 η Αθήνα κατοικείτο από 12.500 από τους οποίους οι 8.000 ήταν Έλληνες(πολλοί από αυτούς παλαιότατων ντόπιων οικογενειών όπως ο Καλλιφρόνας),3.500 Τούρκοι και οι υπόλοιποι Αρβανίτες κυρίως αλλά και λίγοι Τουρκόγυφτοι και Αιθίοπες(!).
Όταν την επισκέφθηκε ο Γάλλος Jacob Spon τo 1678 η Αθήνα είχε 9 χιλιάδες κατοίκους απο τους οποίους οι περίπου 7.000 ήταν Έλληνες και οι υπόλοιποι Τούρκοι. (2β)
Την ίδια άποψη έχει και ο Henry Holland τo 1812 (3) και ο John Galt (4)
.
Τα Μέγαρα ήταν εξίσου μια μεγάλη πόλη, όχι όσο η Αθήνα βέβαια, και σύμφωνα με τον Hobhouse (5) υπήρχαν 1.000 σπίτια από τα οποία μόνο τα 600 κατοικούνταν που σημαίνει περίπου 3.000 Έλληνες(ελληνόφωνους κάτοικους) κατοίκους.
Σύμφωνα με τον Thomas Gordon(6) ο πληθυσμός της Αττικής, στις αρχές του 19ου αιώνα, είναι 22.000 και σημειώνει ότι ζουν Έλληνες και Τούρκοι στις πόλεις(κυρίως στην Αθήνα οι Τούρκοι) και στα χωριά Αρβανίτες.
Ο Jacob Spon το 1678 αναφέρει οτι οι κάτοικοι των Μεγάρων είναι όλοι Έλληνες.(6β)
Ο Αμερικάνος πρόξενος(με ελληνική καταγωγή) G. A. Perdicaris το 1845 μας αφήνει μια ωραία περιγραφή των Μεγαρέων. (7)
«Ενδιαφερόμαστε περισσότερο για την τύχη των Μεγαρέων, καθώς οι κάτοικοι των Μεγάρων, αντίθετα με αυτούς που κατοικούν στα χωριά της Αττικής, είναι ελληνικής καταγωγής. Τα σπίτια τους δεν μοιάζουν με αυτά των Αρβανιτών, και διαφέρουν τόσο στους τρόπους και την εμφάνιση όσο και στη γλώσσα τους. Οι άνδρες είναι αξιοσημείωτοι για την ευγενή και γεμάτη χάρη εμφάνιση τους, ενώ οι γυναίκες, αν και θέλουν εκπαίδευση για να γίνουν κυρίες της αυλής του Όθωνα, έχουν τα τέλεια χαρακτηριστικά και το “καθυποταγμένο αέρα” που παρατηρούμε σε κάποια μνημειώδη ανάγλυφα. Οι ευγενείς τους μορφές, οι καλές αναλογίες τους, και τα μεγάλα μαύρα μάτια τους αξίζουν την μελέτη του καλλιτέχνη

Δίνοντας μια εικόνα για την αναλογία του πληθυσμού, λέω συνοψίζοντας ότι οι ελληνόφωνοι της Αττικής το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα σε Αθήνα και Μέγαρα σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσα ήταν περίπου 11.000, Τούρκοι και άλλοι 4.000 ,και Αρβανίτες 7.000, φυσικά μιλάμε για αριθμούς όχι απολύτως ακριβείς αλλά ενδεικτικούς.
Επίσης σημαντικό είναι να τονίσουμε την ύπαρξη ελληνόφωνων στα χωριά που θεωρούμε ως αμιγή αρβανίτικα γεγονός που δείχνει την ανάμιξη των εποίκων Αρβανιτών με τους Έλληνες που βρήκαν στις περιοχές όπου καλέστηκαν να κατοικήσουν, κάτι που υποστήριξε έντονα ο Μπίρης. Να κάποια παραδείγματα:
«Με την αποχώρηση μας από την κρήνη ο δρόμος περικλειόταν από αμπέλια και ελαιώνες, και προχωρώντας μέσα από κάτι χωράφια βαμβακιού, καπνού και “Indian” καλαμποκιού, φτάσαμε στην Κερατέα, ένα μεγάλο χωριό, δύο ώρες από το Πόρτο-Ράφτη και οχτώ από την Αθήνα. Βρίσκεται κοντά στους ανατολικούς πρόποδες του Υμηττού. Οι κάτοικοι είναι Έλληνες, Αρβανίτες και Τούρκοι, και η γύρω περιοχή είναι εύφορη και καλά καλλιεργημένη.» (8)
Το ότι οι Αρβανίτες ήταν δίγλωσσοι, τουλάχιστον στη συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι αυτονόητο. Ο Hobhouse(9) μιλώντας για τους Δερβενοχωρίτες(της Μεγαρίδος, εκτός των Μεγαρέων):
«Το μεγαλύτερο μέρος από αυτούς είναι το αποτέλεσμα Αρβανιτών εποίκων, αλλά όλοι είναι εξοικειωμένοι με τα Ρωμαίικα, και λόγω της μακράς παραμονής τους στη χώρα υιοθέτησαν όλα τα συναισθήματα και προκαταλήψεις των Ελλήνων.»

Ο C. Wordsworth γράφει (10) για κάποιο χωριό της Αττικής:
«Εκεί μένουν Έλληνες χωριάτες, που σταμάτησαν να δώσουν νερό στα άλογα τους…
Ρωτήσαμε τους χωριάτες ποιο είναι το όνομα του χωριού που είμαστε: λέγεται Βλίκη
(από την λέξη Αυλίκη)»

Σύμφωνα με τον Σουρμελή παράγοντες όπως η διοίκηση της Αττικής κυρίως από Τουρκαλβανούς μπέηδες οδήγησαν ελληνόφωνους κατοίκους ορισμένων χωριών της Αττικής
να υιοθετήσουν τη γλώσσα των γειτόνων τους Αρβανιτών λόγω της κατά κάποιον τρόπο «συμπάθειας»-εύνοιας που έδειχναν οι μπέηδες στους ομόγλωσσούς τους.
Όπως αναφέρει ο Σουρμελής (10α) «…Και οι τελευταίοι των αλβανισθέντων είναι οι κάτοικοι των Αχαρνών(Μενίδι),Κουκουβάουνες, Αμαρουσίου οίτινες παρεδέχθησαν τον Αλβανισμόν μετά τα μέσα της ΙΗ’ εκατονταετηρίδος. Και μέχρι της σήμερον σώζονται γέροντες τινές εις Αχαρνάς, ενθυμούμενοι την μεταβολή,και διηγούμενοι τα περιστατικα….»**

Μια επίσης ενδιαφέρουσα πληροφορία μπορούμε να διαβάσουμε στην εφημερίδα «Εμπρός»(10β) στο άρθρο με τίτλο «Παλαιά Αττική» για τον Ωρωπό: «Και η μορφή, η έκφρασις, η γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων του Ωρωπού διαφέρουν από τα των λοιπών εννέα χωρίων του πρώην δήμου Ωρωπού. Νησί ελληνοφώνων εν μέσω αλβανόφωνου εκτάσεως…» **
Η ελληνοφωνία του Ωρωπού τεκμηριώνεται και απο τον Γάλλο περιηγητή-αρχαιολόγο Jacob

Spon o οποίος αναφέρει οτι το μεγάλο χωριό του Ωρωπού είχε πάνω από 200 σπίτια και οι κάτοικοί του ήταν Έλληνες. (10γ)

Προς επιβεβαίωση έρχονται τα γραφόμενα του Σουλιώτη Λάμπρου Κουτσονίκα, ο οποίος θεωρώ οτι είναι αξιόλογη πηγή όσον αφορά το θέμα μας, αφού στη Γενική Ιστορία του αναφέρει οτι η Αττική και Μεγαρίδα κατοικείται απο Αρβανίτες με εξαίρεση τις πρωτεύουσές τους.(10δ)


Ας δούμε τώρα περιληπτικά τους Αρβανίτες της Αττικής κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
Άξιοι Αρβανίτες αγωνιστές που κατάγονταν από τα Αρβανιτοχώρια της Αττικής ήταν ο Μελέτης Βασιλείου από τη Χασιά και ο Κιουρκατιώτης Αναγνώστης από το Μενίδι και Γιάννης Νταβάρης από το Λιόπεσι. Αυτοί με τη βοήθεια και Επτανήσιων και άλλων είχαν ελευθερώσει την Ακρόπολη τον Ιούνη του 1822. Ο γενικός «κανόνας» που επικράτησε στους Αρβανίτες της Αττικής, κατά τη γνώμη μου, ήταν ότι σπουδαίες προσωπικότητες βγήκαν από τα χωριά προδόθηκαν όμως από τους συντοπίτες τους που στάθηκαν «μισελεύθεροι» όπως τους χαρακτηρίζει ο Σουρμελής, Αθηναίος απομνημονευματογράφος. Και θα εξηγήσω γιατί το γράφω αυτό μέσα από ιστορικές πηγές.
Ο Σπ. Τρικούπης γράφει (11):
«…ὥστε ἐπὶ τῆς μικρᾶς εἰσβολῆς τοῦ Ὀμέρπασα τὰ δύο χωρία Χασιὰ καὶ Μενίδι ἐπροσκύνησαν καὶ ὑπεδέχθησαν τοὺς ὀλίγους ἐχθροὺς ὡς λυτρωτάς των, δολοφονήσαντες καὶ τὸν ὁπλαρχηγόν των Μελέτην Βασιλείου τὸν πρῶτον καλέσαντα αὐτοὺς καὶ τοὺς λοιποὺς κατοίκους τῆς Ἀττικῆς εἰς τὰ ὅπλα καὶ πιστῶς ἀθλήσαντα μέχρι τέλους.»

Ο άξιος Μελέτης Βασιλείου, μέλος της φιλικής εταιρείας, έπεσε θύμα των μισελεύθερων συμπατριωτών του που υποδέχτηκαν τον Ομέρπασά ως λυτρωτή!!

Ο Μακρυγιάννης προσπαθεί να δικαιολογήσει τους χωριάτες της Αττικής που προσκύνησαν τον Κιουταχή αυτή τη φορά, επειδή ήταν καταπιεσμένοι από τους εκάστοτε φρούραρχους της Ακρόπολης, δεν κρύβει όμως την πικρία του για τα κακά που έφερε αυτό το προσκύνημα και για τη χρηματοδουλεία των κατοίκων.
Απομνημονεύματα,Μακρυγιάννης Ιωάννης,σελ.99
«῞Οταν ἦρθε ὁ Κιτάγιας(Κεχαγιάς), ηὗρε ἀνθρώπους φορτωμένους λιθάρια εἰς τὰ
χωριά, ὁποῦ τοὺς τυραγνοῦσαν αὐτεῖνοι διὰ χρήματα· καὶ τοὺς ξεφόρτωσε ὁ
Κιτάγιας καὶ στουπίρησε(κατεπλάγη) κι᾿ αὐτός, ὁποῦ ἦταν Τοῦρκος .Καὶ δι᾿ αὐτὰ
προσκύνησαν τὰ χωριὰ τῆς ᾿Αθήνας καὶ βαστάχτη ὁ Κιτάγιας καὶ σκοτώθηκαν
σκοτώθηκαν τόσος κόσμος κι᾿ ἀφανίστη ὁ τόπος ὅλως διόλου καὶ ξανὰ τὸν ἀγοράσαμε
πίσω ἀπὸ τοὺς Τούρκους. ῍
Αν δὲν προσκυνοῦσαν οἱ χωριᾶτες, δὲν μποροῦσαν
οἱ Τοῦρκοι νὰ κάμουν τίποτας. Αὐτεῖνοι ξέραν ὅλους τοὺς τόπους καὶ παῖρναν τοὺς Τούρκους καὶ πήγαιναν κι᾿ αὐτεῖνοι μαζὶ καὶ πολεμοῦσαν· καὶ νταγιάνταγαν τοὺς Τούρκους ἀπὸ ζαϊρέ· καὶ τοὺς ψύχωναν καὶ τοὺς ὁδηγοῦσαν σὲ ὅλα τὰ μονοπάτια. Αὐτό εἰναι τὸ ἱστορικόν. Τοιοῦτοι ἄνθρωποι θέλουν νὰ πλουτήνουν, ὅταν δὲν εἶναι καιρὸς διὰ πλούτη, ἀλλὰ εἶναι καιρὸς ν᾿ ἀγωνιστοῦν – καὶ ὕστερα ἔρχονται τὰ πλούτη καὶ ἡ δόξα μαζί.
᾿Εμεῖς τοὺς συντρόφους μας τοὺς δένομε καὶ τοὺς φορτώνομε λιθάρια κ᾿ ἔρχονται οἱ Τοῦρκοι καὶ τοὺς ξεφορτώνουν.»


Να γιατί ο Σουρμελής αποκαλεί Χασιώτες και Μενιδιάτες μισελεύθερους!!
«...Είπομεν προηγουμένως ότι το πλείστον μέρος των δύο χωρίων Χασιάς και Μενιδίου υπετάγησαν εις τον Τούρκον ότε εισήλθεν εις Αθήνας. Τούτους λοιπόν θέλων να επαναστατήσει ο Στρατάρχης (ο Καραϊσκάκης) κατά του εχθρού, αποστέλλει τους δύο οπλαρχηγούς Δημήτριον Λέκκαν(Αρβανίτης ο ίδιος, από τους Αθηναίους) καί Νικόλαον Δανίλην, Αθηναίους, δια να ενεργήσωσι την αποστασίαν. Αλλά οι μισελεύθεροι ούτοι προδόσαντες αυτούς εις τους Τούρκους, τους κάμνουσιν να κλεισθώσι εις εν οίκίδιον, και παραδοθέντες με συνθήκας, αντί να αφεθώσι, φέρονται εις Εύβοιαν προς τον Ομέρ Πασάν, όστις προστάζει κατ' αυτών τον ωμότατον καί απανθρωπότατον θάνατον. Και ο μεν Λέκκας κρεμασθείς από σιδηράς άρπαγας εκδέρεται ζωντανός ... εγένετο δε τούτο περί τα τέλη Απριλίου 1829... Εχρημάτισαν δε αμφότεροι όπλαρχοι και υπέρμαχοι της ελευθερίας, απ' αρχής του ιερού αγώνος, μέχρι της τελευτής των. Και ο μεν Λέκκας έχασεν εις τον αγώνα τρεις αδελφούς και πολλούς συγγενείς, όλους άνδρας γενναίους..

Την ίδια άποψη έχει και ο Marc Monnier «Revue moderne.1858, ,σελ. 374»
«Είχαν ένα ισχνό μερίδιο στην πορεία της Επανάστασης, μάλιστα τα φίλιωσαν με τους Τούρκους και παραμέρησαν τα Παλληκάρια. Μενίδι και Χασιά,οι κάτοικοί τους, κηρύχτηκαν εναντίον της Επανάστασης.»

Παρόμοια στάση Αρβανιτών χωρικών θα δούμε, και μάλιστα ντροπιαστικότερη από τους Αρβανίτες της Αχαΐας οι οποίοι παρά το μικρό τους αριθμό θαυματούργησαν


(1) History of the Greek Revolution: And of the Wars and Campaigns Arising from ...,Thomas Gordon ,σελ. 62
(2) Johann Georg von Hahn-Albaneische Studien,1854
(2α) Ο Καραϊσκάκης : ή Του Καραϊσκάκη βιογραφία και λεπτομερής έκθεσις Της τελευταίας εκστρατείας αυτού υπέρ των Αθηνών, Αινιάν Δημήτριος,Σελ89
(2β)Voyage d'Italie, de Dalmatie, de Grèce et du Levant (1678),σελ.136:
“Athenes peut contenir huit a neuf mille habitans, don’t les trios quarts sont Grecs & les autres Turcs.”
(3) Travels in the Ionian islands, Albania, Thessaly, Macedonia etc,σελ.412
(4) Letters from the Levant,1813,σελ.140
(5) «Journey through Albania and other provinces of Turkey in Europe and Asia to Constantinople during the years 1809-1810»,σελ.391
(6) History of the Greek Revolution: And of the Wars and Campaigns Arising from ...,σελ.62
(6β)Voyage d'Italie, de Dalmatie, de Grèce et du Levant (1678),σελ.167:
"Tous les habitans sont Grecs"
(7)
The Greece of the Greeks, V2 ,σελ.15
(8) Classical and Topographical Tour Through Greece, During the…» Dodwell,σελ.533
(9) A Journey Through Albania and Other Provinces of Turkey in Europe and Asia ...
John Cam Hobhouse Broughton -1817
(10) «Athens and Attica: Journal of a Residence There, Christopher Wordsworth,σελ.4
(10α)Κατάστασις συνοπτική της Πόλεως Αθηνών από της Πτώσεως αυτής υπό των Ρωμαίων μέχρι τέλους της Τουρκοκρατίας/ συνταχθείσα υπό Διονυσίου Σουρμελή,σελ.86.
(10β)«Εμπρός» ,αρ.φυλ.8730,2 Φεβρουαρίου 1921,Αθήνα
(10γ)Voyage d'Italie, de Dalmatie, de Grèce et du Levant (1678),σελ.186

“Les jour suivant nous le cotoyames & passames sous Ropo grand village de Grecs de plus de 200 feux…”


(10δ)Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ,Λάμπρου Κουτσονίκα Ταγματάρχου, 1863-4,τ.1,σελ.94.

(11) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Δ' ,Τρικούπης Σπυρίδων,σελ.57

Αρβανίτες και 1821 (συνέχεια 3)

Αργολιδοκορινθία

Δυστυχώς και γι’αυτη την περιοχή έχω διαβάσει “on-line” ότι κατοικείται άπασα από Αρβανίτες…Πηγές; Φυσικά ούτε μια εκτός από κάποιες γενικότητες οι οποίες με ένα copy paste διαδίδονται…
Εγώ θα προσπαθήσω να παρουσιάσω αδιάσειστα στοιχεία για την κατάσταση της περιοχής και πιστεύω ότι δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης.
Πρώτα απ’όλα βασίζομαι στο έργο του Αντωνίου Μηλιαράκη. «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού Αργολίδος και Κορινθίας : Μετά γεωγραφικού πίνακος του νομού,1886» το οποίο ευρέως αποδεκτό στο κοινό της περιοχής ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται αρκετές φορές ως πηγή για την τοπική ιστορία.
Ορίστε λοιπόν αναλυτικός πίνακας με τα αρβανίτικα και μη χωριά της Αργολιδοκορινθίας και πληθυσμιακά στοιχεία:

Σημείωση: Οι αριθμοί αριστερά με έντονο μαύρο αντιστοιχούν στο συνολικό πληθυσμό της περιοχής και οι δεξιά άτονοι με τον αριθμό των Αρβανιτών στην ίδια περιοχή. Τα σχόλια που δεν έχουν άλλη παραπομπή είναι από το βιβλίο του Μηλιαράκη.

Επαρχία Άργους
Δήμος Αργείων
11.793 1932
«Οι κάτοικοι του δήμου Αρβανίτες, πλην των της πόλεως Άργους, εν η ολίγος πληθυσμός έχει ως οικιακήν γλώσσαν την αρβανίτικην(μόνο σε μια συνοικία κάτω από την Ακρόπολη Λάρισας,σελ.54).»
Δήμος Λυρκείας/ ελληνόφωνοι
2732
Δήμος Αλέας/ Τάτσι, Μπουγιάτι αρβανιτόφωνα
2711 1082
Δήμος Μυκηνών/πάντες Αρβανίτες
2437 2437
Δήμος Υσίων/ Eλληνόφωνοι
2340                 Την ίδια άποψη έχει και ο Pouqueville (1α)
Δήμος Προσυμναίων /Kάτοικοι Αρβανίτες (κυριότερο χωριό οι Λίμνες)
2271 2271

Σύνολο Επαρχίας Άργους
24.284 5.790
Σύμφωνα με την έρευνα του Philippson(1890) οι Αρβανίτες της επαρχίας Άργους είναι 6.239.(1β)
Στο έργο του Πατρινού βουλευτή και ερευνητή Κορύλλου, «Η Εθνογραφία της Πελοποννήσου,σελ.37)», παρατίθεται επιστολή που στάλθηκε σ’αυτόν από τον τότε δήμαρχο του Άργους Καλμούχο και το γνωστό τοπικό δικηγόρο της εποχής Δ.Βαρδουνιώτη που είναι η εξής:
« Ό,τι ειλικρινώς και πεποιθότως δύναται τις ειπείν, είνε ότι εν τη επαρχία μας(Άργους) Αλβανόφωνοι είνε οι κάτοικοι των Λιμνών και καθ’ήττονα λόγον οι του Μπερμπατίου,(δ.Προσυμναίων) και Κουτσοποδίου,(δ.Μυκηνών)»
Ο δήμαρχος Καλμούχος δίνει μια εικόνα που ταιριάζει με αυτή των ερευνητών. (2)




Επαρχία Ναυπλίας
Δήμος Ναυπίέων/ «Εκ των κατοίκων των χωρίων του δήμου Ναυπλιέων θεωρούνται μόνον αλβανικής καταγωγής οι οικούντες το Κοφίνι και Κούτσι
9045 672
Δήμος Μιδέας/ πάντες Αρβανίτες(κύρια χωριά Χέλι, Γκέρμπεσι)
3,378 3,378
Δήμος Επιδαυρίων/ Δήμαινα κατά το ήμισυ Αρβανίτες
2002 260
Δήμος Λήσσης/ (Ασκληπειού), κυρίως ελληνικά
1076
Δήμος Μινώας/ Κρητικοί-Τολό,Κάνδια, Ίρια.
518
Σύνολο Επαρχίας Ναυπλίου
16.019 4.310

Επαρχία Ύδρας και Τροιζήνας
Δήμος Ύδρας/Όλοι Αρβανίτες (7.342)
Δήμος Τροιζήνας/Πλην Δαμαλά, όλοι αρβανίτικα.(Πόρος 5.414)
Δήμος Μεθάνων/Όλοι Αρβανίτες(2.149)
Δήμος Δρυόπης/Όλοι Αρβανίτες
17,137 16,690
Επαρχία Σπετσών και Ερμιονίδος (πάντες δίγλωσσοι Αρβανίτες)
Δήμος Σπετσών/Αρβανίτες 6,899
Δήμος Κρανιδίου/ Αρβανίτες 6,705
Δήμος Διδύμων/ Αρβανίτες 1,243
Δήμος Ερμιόνης/ Αρβανίτες 2,047
16,894 16.894
Σημερινός Νομός Αργολίδος(εννοώ χωρίς την επαρχία Τροιζήνας και τα νησιά)
Πληθυσμός: 50,298
Αρβανίτες: 19,995
Οι αριθμοί επιβεβαιώνονται και μέσω της λίστας που παραθέτει ο Johann Georg von Hahn στο “Albanesische Studien,Jena 1854” αφού ο ίδιος υπολογίζει τους Αρβανίτες της ίδιας περιοχής σε 19.600,αριθμός που επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα του Μηλιαράκη!
Επιβεβαίωση έχουμε και από τον Μιχ. Λαμπρυνίδη (3) :
«Εν τη συγχρόνω εκθέσει του Ενετού Προβλεπτού Βερτούκιου Μίνιου προς τον Δόγην της Ενετίας, την αφορώσαν τα επι τη βάσει της τελευταίας Τουρκο-Ενετικής συνθήκης τεθέντα όρια μεταξύ Άργους και Ναυπλίου υπό των Ιωάννου Δαρείου Αποκρισιάρη της Ενετικής Πολιτείας, και Σινάν-Μπέη, Εμίνη του Σουλτάν Μωάμεθ, φέρεται ότι εις τους δυτικούς πρόποδας του Αραχναίου, όπου και νυν υφίστανται τα Αλβανόφωνα χωρία των δήμων Μιδέας και Προσυμναίων, «υπήρχον καλύβαι Αλβανών γεωργών, οίτινες από της πρώτης εισβολής των Τούρκων εις την Αργολίδα εν έτει 1397, είχον καταφύγει εκείσε καλλιεργούντες τας πέριξ γαίας επί πληρωμή κεκανονισμένου γεωμόρου εις τους κυρίους αυτών Ενετούς και Βυζαντινούς άρχοντας.»


Επαρχία Κορινθίας
Δήμος Κορινθίων/ Αρβανίτες πλην Νέα Κόρινθο, Σουλινάρι, Λιμοχώρι, Νεράντζα,
7.578 4.662
Δήμος Σικυώνος/ Αρβανίτικα εκτός Κιάτο, Θολερό, Λαλιώτη, Μελίσσι, Συκιά
5.438 3.799
Δήμος Τρικάλων/ «Ο δήμος έχει κατοίκους 5,580 και δημότας 6,278, είνε δε ο μόνος εκ των της Κορινθίας, ένθα δεν υπάρχουσι παντάπασιν Αρβανίτες
5.580
Δήμος Ευρωστίνης/ «Εν τω δήμω τούτω τα χωριά Κούτσι,Λούζι,Λουτρό Άνω και Κάτω,Μπίτσα,Σκούπα,Τσερεγούνι οικούνται εξ Αρβανιτών
5.830 1.021
Δήμος Περαχώρας/ Δεν αναφέρει ακριβώς ,αλλά οι κάτοικοί είναι κυρίως Αρβανίτες
2637 2.637
Δήμος Σολυγείας/ Πάντες Αρβανίτες(κύριο χωριό το Σοφικό)
2958 2958
Δήμος Φενεού/ Συντριπτική πλειοψηφία ελληνόφωνοι
3.809
Δήμος Στυμφαλείας/ Αρβανίτικα χωριά: Ντούσα, Καστανιά, Λαύκα, Μάτζιζα, Ζάρακας.
4.415 2.869 (Ο Pouqueville στο Voyage de la Grèce (σελ.325) θεωρεί όλη τη Στυμφαλεία ελληνόφωνη.)
Δήμος Πελλήνης/ «Πλην των Μαρκασαίων,ομιλούντων την ελληνικήν, οι Κλιμενταίοι,Καισαραίοι,Βελλινιάταις,Βλαντουσαίοι,Παναρηταίοι ομιλούσι την αλβανικήν»
3,275 2,666
Δήμος Νεμέας/ «Εν τω δήμω τούτω οικούνται υπό Αλβανών μόνον τα χωριά Στημάγγα και Βοτζίκα, εν Βοιβόντα δε ομιλείται ανάμιξη η αλβανική μετά της ελληνικής
3,507 642
Δήμος Κλεώνων/ Αρβανίτικα χωριά τα: Πέρα/Δώθε Αθίκια, Άγιος Ιωάννης
3,072 1,102


Νομός Κορινθίας
Πληθυσμός: 48.099
Αρβανίτες: 22.356

Ο Phillipson αναφέρει ότι στην Κορινθία ζούσαν το 1890 21.159 Αρβανίτες, αριθμός σχεδόν ταυτόσημος με αυτόν που βγήκε ύστερα από την μελέτη του Μηλιαράκη. Ο Κορύλλος αναφέρει αριθμό 15.900,σύμφωνα με τοπικούς Κορίνθιους παράγοντες.
Σύμφωνα με τους Beldiceanu and Beldiceanu-Steinherr 1980,1986 οι Αρβανίτες αποτελούσαν το 38,4% του αγροτικού πληθυσμου της Κορινθίας το 1461, και το πιο λεπτομερές τούρκικο έγγραφο Tapu Tabrir 10 δείχνει ότι οι Αρβανίτες αποτελούσαν το 18,65% του πληθυσμού ολόκληρης της Κορινθίας(αστικής και υπαίθρου) την ίδια περίοδο. (4)
Όπως σημειώνει και ο Μηλιαράκης αλλά και ο Κορύλλος χωριά που στα θεωρούμε αρβανίτικα κατοικούσαν και αρκετοί ελληνόφωνοι:
«Στο δρόμο για τα Μέγαρα περάσαμε το Εξαμίλι, ένα χωρίο χωρισμένο σε Άνω και Κάτω, και κατοικείται από Έλληνες και Αρβανίτες» (5)
Με την γλωσσολογική κατάσταση που περιγράψαμε συμφωνεί και το « Λεξικόν Εγκυκλοπαιδικόν τη συμπράξει των κυρίων Δ. Αραβαντινού και άλλων / εκδιδόμενον επιμελεία Ν. Γ. Πολίτου.Τ.Β. σελ215».
«Το ήμισυ του πληθυσμού του νομού(Αργολιδοκορινθίας) αποτελείται εξ Αρβανιτών, υφ’ων κατωκήθη η Ελλάς και πολλαί των νησών κατά την 15 εκατονταετηρίδα. Αι επαρχίαι Σπετσών και Ερμιονίδος, Ύδρας και Τροιζηνίας οικούνται υπο Αρβανιτών. Οι δήμοι εν τη Κορινθία, Κορινθίων(πλην της πόλεως της Νέας Κορίνθου),Περαχώρας, Σολυγείας, εν τη επαρχία Άργους οι δήμοι Προσυμναίων, Αργείων(πλην του Άργους), εν τη επαρχία Ναυπλίας ο δήμος Μιδέας, εν τοις δήμοις δε Ναυπλιέων, Επιδαυρίων, Λήσσης, Μηκυνών, Κλεώνων, Νεμέας, Σικυώνος,Πελλήνης,Ευρωστίνης και Στυφαλίας υπάρχουσι χωριά εν οις ομιλείται επίσης η αρβανίτικη,εις άλλα δε η ελληνική

Πληθυσμός Αργολίδας-Κορινθίας-Ύδρας-Σπέτσων-Πόρου: 122,433
Πληθυσμός Αρβανιτών της ίδιας περιοχής: 66.040


Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης στην Κορινθία το σημαντικότερο ρόλο το έπαιξαν αγωνιστές των ελληνόφωνων επαρχιών και αυτοί είναι:
Κυρίαρχο ρόλο είχαν οι Τρικαλινοί (που όπως είδαμε παραπάνω ήταν το ”προπύργιο” της ελληνοφωνίας):
Νοταράδες (Πανούτσος,Σωτήρης,Ιωάννης,Γεώργιος,Παναγιώτης).Οι Νοταράδες είναι οικογένεια που έλκει την καταγωγή της στα χρόνια του Βυζαντίου.
Παναγιώτης και Ιωάννης αδερφοί Δασιοί
Γεώργιος Σπυρίδων ή Ξυλέρης
Τομαραίοι


Νεοκορίνθιοι:
Σταύρος Νικολάου
Γιαννάκης Γιουρούκης
Και άλλοι από ελληνόφωνες περιοχές της Κορινθίας οι:
Νικόλαος Οικονόμου και οι αδελφοί του από την επαρχία Φενεού, Ο Γεώργιος Καλάρας από το Αγιονόρι, ο Δανόπουλος από τη Νεμέα, Παναγιωτάκης Γεραρής (Ευρωστίνη), Χρήστος Ζαχολίτης(Ευρωστίνη), Σακελλάριος (Καλύβια).


Σημαντικοί Αρβανίτες αγωνιστές ήταν οι Γεώργιος Λύκος(Χέλι),Χατζή Γιάννης(Σοφικό), Αναγνώστης Οικονομόπουλος(Λαύκα).

Τη σημαντικότερη δράση όμως στην επανάσταση στην Κορινθία την είχαν οι Καλαβρυτινοί Γκολφίνος Πετιμεζάς και Σολιώτης.
Μια διήγηση του Σπυρίδωνος Τρικούπη προβληματίζει λίγο για τον ρόλο μερικών ντόπιων Αρβανιτών (6) :
«Δι᾿ αὐτοῦ, μετενεχθέντος εἰς Κόρινθον, ἐπροσπάθησαν οἱ Ἕλληνες νὰ πείσωσι τοὺς ἐχθροὺς εἰς παράδοσιν τῆς ἀκροκορίνθου. Ἀλλ᾿οἱ πρὸς τὴν μητέρα του, τὴν γυναῖκά του καὶ λοιποὺς πολιορκουμένους λόγοι τοῦ ἀνδρὸς τούτου κατ᾿ εἰσήγησιν τῶν Ἑλλήνων δὲν εἰσηκούοντο, διότι οἱ πολιορκούμενοι ἂν καὶ ἐτίμων τὰς διαταγάς του, ἤξευραν ὅτι παρήγγελλεν ὅσα τῷ ὑπηγόρευαν οἱ κατέχοντες αὐτόν. Οἱ Ἕλληνες ἐπέμεναν ἔτι μᾶλλον
εἰς τὴν κυρίευσιν τῆς ἀκροκορίνθου, διότι ἐπίστευαν ὅτι ἦσαν ἐναποτεταμιευμένοι οἱ θησαυροὶ τοῦ Κιαμήλμπεη, ὃν ὅλη ἡ Ἑλλὰς ἐθεώρει πολυτάλαντον. Οἱ δὲ φρουροὶ ἦσαν ἐντόπιοι Ἀλβανοί,καί τινες Λαλιῶται, ὅλοι 600, πλήρεις ἐλπίδων ὅτι ἐντὸς ὀλίγου θὰ εἰσέβαλε καὶ θὰ ἔλυε τὴν πολιορκίαν των ἡ εἰσέτι, ὡς ἐνόμιζαν, διατρίβουσα ἐν τῇ Ἀνατολικῇ Ἑλλάδι ὀθωμανικὴ δύναμις ὑπὸ τὸν Βρυώνην καὶ τὸν Μεχμέτην.
»






Οι Αρβανίτες της Κορινθίας δεν είχαν και πολύ …όρεξη να επαναστατήσουν. Ο Φωτάκος μας πληροφορεί για τους Δερβενοχωρίτες Αρβανίτες της Κορινθίας (7) :
«Οἱ δὲ Δερβενοχωρῖται ἐφοβοῦντο τὸν Κιαμήλμπεην, καὶ ἄλλως, καὶ διότι εἶχαν καὶ προνόμια ἀσυδοσίας, καὶ ὅλο ἕνα ἐκαρτέρουν τὸν Μπέην νὰ ἔλθῃ, καθὼς τοὺς ἔλεγεν ἡ μητέρα του, ἡ ὁποία ἐδιοικοῦσεν εἰς τὴν ἀπουσίαν του καὶ εἶχε τὸ φρούριον ὡς καὶ τὰ Δερβένια εἰς τὴν ἐξουσίαν της. Οἱ Τοῦρκοι ἐσυνείθιζαν νὰ ἔχουν ἀσύδοτα ὅλως διόλου, ἢ νὰ πληρώνουν μικρὸν μόνον φόρον τὰ χωριὰ ὅσα ἦσαν εἰς τὰ στενά μας, ὡς καὶ εἰς τὰ Δερβένια αὐτὰ τῆς Κορίνθου, διότι ὅταν ἐπέρασεν ὁ στρατὸς τοῦ Σουλτάνου, ὁ ὁποῖος ἐκυρίευσε τὴν Πελοπόννησον, αὐτοὶ οἱ Δερβενοχωρῖται ἔδωκαν συνδρομὴν εἰς αὐτόν, καὶ ὁ τότε πασᾶς τοῦ στρατοῦ τοὺς ἐσύστησαν εἰς τὸν τότε Σουλτάνον, ὅστις ἐξέδωκε φιρμάνι, τὸ ὁποῖον ὥριζε νὰ μὴ τολμᾷ ποτε κανεὶς Μουσουλμάνος, ἢ ἄλλος τις νὰ πειράξῃ αὐτοὺς καὶ
τὰ πράγματά των, ἀλλ᾿ οὔτε κονάκι νὰ κάμνουν εἰς τὰ σπίτιά των, καὶ ἂν τυχὸν ἐξ ἀνάγκης ἤθελε μείνει κανεὶς ἐκεῖ, ὅ,τι ἤθελε χρειασθῆ, διὰ τῆς πληρωμῆς νὰ τὸ παίρνῃ· ἀλλ᾿ εἶχαν τὴν ὑποχρέωσιν νὰ κουβαλοῦν νερὸν εἰς τοὺς δρόμους διὰ νὰ ποτίζουν τοὺς στρατιώτας καὶ τὰ ζῶα τῆς Τουρκικῆς ἐξουσίας, καὶ προσέτι νὰ φροντίζουν ὥστε νὰ μὴ χάνωνται τὰ Τουρκικὰ ταχυδρομεῖα (μεζίλια).
»

Όσον αφορά τους Αρβανίτες της Αργολίδας αν και είναι αλήθεια ότι πήραν μέρος σε μάχες και πολιορκίες λειτούργησαν κυρίως σαν «φρουρά» των Υδραίων και κυρίως των Κουντουριωταίων στον Μοριά. Να τι λέει ο Φωτάκος (8) :
«Τὸ Κρανίδι εἶναι τόπος ξηρός, παράλιος, ἀπόκεντρος καὶ δυνατός. Οἱ συνελθόντες ἐκεῖ ἐμάζευσαν πολλοὺς στρατιώτας τοῦ τόπου, οἱ ὁποῖοι ἦσαν ἐξησκημένοι εἰς τὰ ὅπλα·
ἔφεραν δὲ καὶ ἄλλους ἀπὸ τὰς πλησίον νήσους Ὕδραν καὶ Σπέτσας. Ὅλος ὁ κάτω Ναχαγιὲς (Τροιζήνα) καὶ ὅλον ἐπίσης τὸ Κρανίδι(Ερμιονίδα) ἀπίστησεν. Οἱ Κρανιδιῶται μάλιστα ἀπ᾿ἀρχῆς ἦσαν ἐχθροὶ τῶν ἄλλων Πελοποννησίων, διότι ἤθελαν τὸ Ναύπλιον ὡς ἰδικόν των, καὶ δικαιολογίαν πρὸς τοῦτο ἔφεραν, ὅτι αὐτοὶ ὑπέφεραν περισσότερον τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, καὶ προσεπάθουν μυριοτρόπως νὰ περιέλθῃ εἰς τὰς χεῖράς των. Νομίζοντες δέ, ὅτι ἂν προστεθῶσιν εἰς τὸ νέον σύστημα τοῦ Κουντουργιώτη, θὰ τὸ ἀπολαύσουν, ὅλοι προσῆλθαν εἰς αὐτὸ καὶ τοιουτοτρόπως τὸ σύστημα τοῦτο ἀπέκτησεν ἐξ αὐτῶν τῶν Κρανιδιωτῶν δύναμιν, καὶ ἐφοβέριζε τὸ νόμιμον Ἐκτελεστικόν, τὸ ὁποῖον ποτὲ δὲν ἐφρόνει, ὅτι ἤθελαν καταντήσει τὰ πράγματα εἰς τὸν ἐμφύλιον πόλεμον. Οἱ συναχθέντες εἰς τὸ Κρανίδι ἐκήρυξαν ἑαυτοὺς νομίμους, καὶ ἀνέδειξαν νέον Ἐκτελεστικόν, τοῦ ὁποίου πρόεδρον ἐδιώρισαν τὸν Γεώργιον Κουντουργιώτην. Τοιουτοτρόπως λοιπὸν ἔγειναν δύο Βουλευτικὰ καὶ δύο Ἐκτελεστικὰ ἐναντία μεταξύ των. Τὸ διήγημα τοῦτο φαίνεται Πελοποννήσιον, ἀλλ᾿ εἰς ὅλα ταῦτα τὰ συμβάντα ἀνακατώθη ὅλον τὸ Ἔθνος, ἤτοι ἡ ἐλευθέρα Ἑλλὰς διῃρημένη καὶ φατριάζουσα, ὡς ἀνωτέρω εἴπαμεν. Ὅλα δὲ τὰ μέχρι τοῦδε γενόμενα, ὡς καὶ τὰ μετέπειτα συμβάντα, ἐντὸς τῆς Πελοποννήσου ἐγένοντο.
»

Σημειώσεις
(1α)Voyage de la Grèce,F -C -H -L Pouqueville,τομ.5,σελ 292
(1β) Alfred Philippson, «Zur Ethnographie des Peloponnes ,Pettersmans Mitteilungen»,1890
(2) Χ.Κορύλλου, Η Εθνογραφία της Πελοποννήσου,σελ.37
(3) Οι Αλβανοί κατά την κυρίως Ελλάδα και την Πελοπόννησον Ύδρα -Σπέτσαι Μιχαήλ Γ. Λαμπρυνίδου,σελ.16
(4) Beldisceanu-Steinherr,1980,σελ. 38
(5) The London encyclopaedia, or, Universal dictionary of science,σελ.627
(6) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Β',Τρικούπης Σπυρίδων,128
(7) Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α' ,Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.139
(8) Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α' ,Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.502

Αρβανίτες και 1821 (συνέχεια 4)

Αχαΐα

«Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»… ποιοι ήταν αυτοί; …


O βουλευτής και γιατρός από την Πάτρα Χ.Κορύλλος συνέγραψε ένα εξαιρετικά χρήσιμο βιβλίο, Χωρογραφία της Ελλάδος-Αχαΐα,1903 για την ιστορία-γεωγραφία της Αχαΐας βασιζόμενος σε ιστορικά στοιχεία και γνώσεις, πεζοπορίες στην περιοχή(εξού και τα έργα του Πεζοπορία από Πατρών εις Τρίπολιν, Πεζοπορία από Πατρών εις Σπάρτην, Πεζοπορία από Πατρών εις Καλάμας) και γνώμες εξεχόντων και μη κατοίκων της περιοχής.
Ας δούμε λοιπόν μια αναλυτική κατάσταση των Αρβανιτών και της κατανομής τους στην Αχαΐα σύμφωνα με τον Κορύλλο.

Επαρχία Καλαβρύτων:
Λυκουριά(Δ.Λευκασίου)-1236 Αρβανίτες (1)
Γκέρμπεσι(Δ.Λαπάθων)-185            "


Επαρχία Πατρών:
Δ. Πατρέων- 1.200 Αρβανίτες
Δ. Φαρών- 2.248           "
Δ. Δύμης- 5.309            "

Πληθυσμός Αχαΐας: 138.826
Σύνολο Αρβανιτόφωνων:  10.178



Αρβανιτόφωνα χωριά Αχαΐας
Δήμου Πατρών: Σούλι,Μοίρα,Τοπόλοβα
Δήμου Δύμης:
Χαικάλι(κατά το ήμισυ Αρβανίτες), Μπερδόνη, Κράλι(ήμισυ), Φώσταινα(ήμισυ), Τζάιλος(ήμισυ),Κασνεσέικα, Δραγάνου(ήμισυ),Καρέικα, Μέρτεζα(ήμισυ) (2), Μπούκουρα(ήμισυ),Φράγκα, Νηφορείκα, Γομοστός, Μποντέικα, Βίδοβα, Στριγγλέικα, Σκιαδέικα,Λακκόπετρα,Καραβοστάσι, Κέρμπεσι, Αποστόλου, Γκοτσουλέικα, Σαλομαλιλέικα, Λαμπρέικα, Μανετέικα.
Δήμος Φαρών: Μοίραλη, Μαζαράκι, Μπαρδικώστα, Ζουμπάτα, Λαλικώστα, Περιστέρια(ήμισυ),Ζώγα, Λάλουσι, Λόπεσι.
Σήμερα αυτοί οι δήμοι έχουν διασπαστεί και σε Δήμο Λαρισσού και Μόβρης.

Φανερό είναι και στην περίπτωση της Αχαΐας ότι αρκετά χωριά που «φαίνονται» αρβανίτικα είναι στην ουσία μικτά, όπως συμβαίνει σε όλες τις περιοχές που εγκαταστάθηκαν Αρβανίτες με συνέπεια εκτός από μερικές συμπαγείς αρβανίτικες συστοιχίες χωριών τα περισσότερα χωριά έχασαν την αρβανίτικη γλώσσα νωρίς.

Είναι ίσως η πιο ντροπιαστική σελίδα στην Ελληνική Επανάσταση αυτή που έγραψαν οι Αρβανίτες της Αχαΐας. Παραθέτω διάφορες διηγήσεις ιστορικών και αγωνιστών της εποχής αλλά και έγγραφα που δείχνουν σε ποια κατάσταση έφτασαν αυτοί οι προσκυνημένοι.


Ο Φωτάκος (3):
Προδοσία Νενέκου.
«Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης διωρίσθη ὑπὸ τοῦ ἀρχιστρατήγουΤσιούρτς γενικὸς ἀρχηγὸς τῶν Πελοπονννησιακῶν ὅπλων. Ἐν δὲ τῇ Ἀχαΐᾳ τότε τὸ προσκύνημα εἶχε
προχωρήσει, τῇ παρακινήσει τοῦ ἀναθεματισμένου Δημητρίου Νενέκου, καταγομένου ἀπὸ τὸ χωρίον Ζουμπάτα τῆς ἐπαρχίας Πατρῶν. Οἱ λοιποὶ ὅμως καπεταναῖοι καὶ
σύντροφοί του, ἤτοι οἱ Κοντογεωργακαῖοι, ὁ Σταμάτης Μποτιώτης, ὁ Χαρμπίλας, ὁ Γκολφῖνος Λουμπεστιάνος, πολλοὶ Τσετσεβίται, ὁ Κώστας Γκερμπεσιώτης, οἱ Ἁγιοβλασίται
ἀδελφοὶ Οἰκονομόπουλοι καὶ πολλοὶ ἄλλοι ἀπεσπάσθησαν ἀπὸ τὴν συντροφίαν των καὶ ἐπανῆλθαν εὐθὺς χωρὶς νὰ συγκοινωνήσουν μὲ τοὺς Τούρκους. Ἐν τούτοις
ὅμως ὅλοι σχεδὸν οἱ Ἀλβανοὶ τῶν χωρίων ἐκείνων ἤγοντο καὶ ἐφέροντο ὑπὸ τοῦ Νενέκου
. Αὐτὸς δὲ ὁ Νενέκος παλαιότερα, καὶ πρὶν προσκυνήσῃ εἰς τοὺς Τούρκους ἦτο
ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Βενιζέλου Ρούφου, διότι οἱ πρόκριτοι τῆς Ἀχαΐας δὲν παρῃτήθησαν ποτὲ ἀπὸ τὰ ὅπλα καὶ ἔνεκα τούτου εἰς τὴν ἐπαρχίαν ταύτην ὑπῆρχε πάντοτε
δυσαρέσκειαν μεταξὺ τῶν προκρίτων καὶ τῶν κλεφτοκαπεταναίων,περὶ τῆς ὁποίας ἤδη θέλομεν διηγηθῆ ὅλαὅσα συνέβησαν.



δὲ Κολοκοτρώνης
πάλιν διὰ τὸ γενόμενον τοῦτον χωρισμὸν εἰς μὲν τὰς Πάτρας διώρισε τοὺς ἀδελφοὺς Κουμανιωταίους,εἰς δὲ τὰ Καλάβρυτα τὸν Β. Πετιμεζᾶν καὶ τοὺς λοιποὺς ἀδελφούς του, καὶ εἰς τὴν Βοστίτσαν πρῶτον μὲν τὸν Δημήτριον Μελετόπουλον, δεύτερον δὲ τὸν Ἰωάννην Φεϊζόπουλον. Οἱ διορισμοὶ αὐτοὶ βεβαίως δὲν ἦσαν ἀρεστοὶ εἰς τὴν φατρίαν τῶν ἀρχόντων, ὡς τοῦτο ἐφανερώθη ἔπειτα, διότι οἱ Ἀλβανοὶ καπεταναῖοι, καὶ
ἰδίως ὁ Νενέκος, ὅστις καὶ ἀρχηγὸς ἐδείχθη ὅλων τῶν Τουρκοπροσκυνημένων, ἄρχισαν, ὡς εἴπαμεν, κρυφίως νὰ συνεννοῶνται μὲ τοὺς Τούρκους, οἱ δὲ προσκυνήσαντες
δὲν ἦσαν καθώς τινες λέγουσι, γενικῶς αἱ τρεῖς ἐπαρχίαι τῶν Πατρῶν, τῶν Καλαβρύτων καὶ τὴς Βοστίτσας, ἀλλὰ μόνον ὀλίγα χωρία καὶ ὀλίγα ἄτομα, καὶ τοῦτο διὰ τὸν
φόβον τῶν Ζουμπεταίων, διότι τὰ χωρία ταῦτα λέγονται Ζουμπατοχώρια, καὶ ἐπειδὴ ἐγνώριζαν τὴν Ἀλβανικὴν γλῶσσαν εὐκόλως συνεννοοῦντο καὶ ἐσυμβιβάζοντο μὲ
τοὺς Τούρκους καὶ εὐκολώτερον μὲ τοὺς Λαλαίους.
Εἰς τὴν Πελοπόννησον καθ᾿ ὅλας σχεδὸν τὰς ἐπαρχίας κατοικοῦν πρὸ πολλῶν χρόνων ποῦ μὲν πολλοί, ποῦ δὲ ὀλίγοι
ἐκ τῆς φυλῆς τῶν Ἀλβανῶν, οἵτινες ἀκόμη καὶ σήμερον διασώζουν τὸ ξένον ἦθος, καὶ ἄσχετον μὲ τοὺς γνησίους Ἕλληνας. Οἱ δὲ ἄνθρωποι αὐτοὶ εὔκολα παραδίδονται εἰς
τὴν ὕλην, καὶ διὰ νὰ αἰσχροκερδήσουν προδίδουν τὰ πάντα.
Τοιοῦτοι ἦσαν οἱ Ἕλληνες, οἵτινες παρεκινήθησαν ἀπὸ τὸν Δελῆ Ἀχμὲτ πασᾶν εἰς τὸ προσκύνημα· τὸν Τοῦρκον
τοῦτον, τοῦ ὁποῖου ἡ πονηρία, καὶ ἡ μεγάλη του κολακεία ἑνώθησαν μὲ την πλεονεξίαν τοῦ Νενέκου καὶ ἐτεχνάσθησαν μυρίους τρόπους καὶ μέσα ὅπως διαδώσουν τὸ προσκύνημα.

Σελ.399
(Για τον Νενέκο…)
Διὰ δὲ τὴν ἀνδρείαν, τὴν ὁποίαν ἔδειξεν εἰς τὰς μάχας ἀπέκτησεν ὑπόληψιν παληκαριοῦ,
καὶ μεγάλην ἐπιρροὴν εἰς τοὺς Ἀλβανοὺς τῶν μερῶν ἐκείνων τῆς ἐπαρχίας Πατρῶν, καὶ ἔκτοτε πλέον ἔκαμεν ἔργον τὸ προσκύνημα. Οἱ δὲ Τοῦρκοι ἀφοῦ εἶδαν αὐτὸν πιστόν, τὸν ἐδέχθησαν, τὸν ἐκολάκευσαν τοῦ ἔδωκαν χρήματα καὶ ἄλλας πολλὰς ὠφελείας, τοῦ ἐχάρισαν ἄλογα καλά, ὑπεσχέθησαν γαίας καὶ ἀσυδοσίαν πρὸς αὐτὸν καὶ εἰς ὅλην τὴν γενεάν του κληρονομικῶς. Ὁ δὲ Ἰμβραὴμ προσέτι ἐπροκάλεσε καὶ φερμάνι παρὰ τοῦ Σουλτάνου, διὰ τοῦ ὁποίου ὠνομάσθη Μπέης – Νενέκος.»

Με το προσκύνημα λοιπόν των αρβανιτοχωρίων της Πάτρας άρχισαν οι Αρβανίτες να κατεβαίνουν από τα χωριά τους και να εκμεταλλεύονται τους ντόπιους….
Σελ.401
«… ἐπῆγεν ἕνα φόρτωμα ξύλα εἰς τὴν Πάτραν καὶ τὰ ἐπώλησε τέσσερα μπαρμπούτια. Ἄλλος δὲ πάλιν ἔλεγεν, ὅτι ὁ δεῖνα ἕνα ζευγάρι κοττόπουλα, καὶ τὰ ἔδωκε πέντε μπαρμπούτια, καὶ τέλος ἄλλος τοῦ ἄλλου διηγεῖτο πολλὰς ὠφελείας τοιουτοτρόπως, ὥστε τὰ ἐκεῖ Ἀλβανικὰ χωρία ἐτόλμησαν καὶ μετέφεραν ὅλα τὰ πρόβατά των πλησίον τοῦ φρουρίου τῆς πόλεως, ὅπου ηὗραν πολλὴν καὶ καλὴν βοσκήν, διότι ὁ τόπος ἦτο πολλὰ χρόνια χωρὶς ζῶα καὶ ἀπάτητος. Τοῦτο δὲ ἦτο πολὺ ὠφέλιμον εἰς τοὺς προσκυνήσαντας, καὶ ἐπροθυμοῦντο ποῖος ἐξ αύτῶν πρῶτος νὰ πλησιάσῃ τὴν στάνην του διὰ νὰ πωλῇ τὸ γάλα, καὶ ὅλην τὴν νομὴν τῶν προβάτων του περισσότερον. Ἐκτὸς δὲ τούτου, καὶ τὰ γυναικόπαιδά των ἀκόμη καὶ αὐτὰ κατέβησαν εἰς τὸν κάμπον, διότι ὁ Νενέκος τοὺς ὑπεσχέθη νὰ τοὺς δίδῃ σπόρον, καὶ τὰ ἄλλα χρήσιμα διὰ νὰ γεωργοῦν τὴν γῆν. Οὕτω δὲ τότε οἱ Τοῦρκοι εἶχαν τούτους τοὺς προσκυνήσαντας ῥαγιάδες πραγματικούς, καὶ ὁ Δελῆ Ἀχμὲτ πασᾶς ἐξέδωκεν αὐστηρὰν διαταγήν, ὥστε κανεὶς Τοῦρκος νὰ μὴ πειράξῃ ῥαγιάν καὶ γεννηθῇ τὸ παραμικρὸν παράπονον, διότι ὁ Τοῦρκος αὐτὸς θὰ ᾖναι πάραυτα κρεμασμένος, καὶ διὰ νὰ ἐνθαρρύνῃ τοὺς ῥαγιάδες περισσότερον ἐσύναξεν ὅλους τοὺς ἄνδρας καὶ τοὺς ἔκαμε στρατιώτας ὑπὸ μισθόν.»



Ο Ν.Σπηλιάδης γράφει: (4)
«Καὶ ἐν τούτοις, ἐν ᾧ οἱ Πελοποννήσιοι, καί τοι ἔπαθον καὶ πάσχουσι τὰ πάνδεινα, κατὰ τὰ μέρη μάλιστα τῆς Μεσσηνίας καὶ Μαντινείας, φυλάττουσι τὸν ὅρκον των, καὶ οὐδ’ ἐφαντάσθη κἂν κανεὶς ἄχρι τοῦδε νὰ ὑποταχθῇ, παρὰ πᾶσαν προσδοκίαν προδίδεται ἡ πατρὶς κατὰ τὴν Ἀχαΐαν, καὶ ὁ Δημήτριος Νενέκος, ἐκ τῶν διακεκριμένων ὁπλαρχηγῶν τῆς
ἐπαρχίας Π. Πατρῶν, ἀπὸ τὸ χωρίον Ζουμπάταν, ἄνθρωπος πανοῦργος καὶ χρημάτων ἐραστής, πλησιάζει διὰ σκοπὸν λαθρεμπορίας τοὺς Λαλιώτας, καὶ φέρεται πρὸς τοὺς
Τούρκους ὡς ὑποτεταγμένος, καὶ μένει εἰς τὸ χωρίον του ἀνεπηρέαστος, καὶ μεταχειρίζεται εἰς τὴν πόλιν ἐκείνην τὸ ἐμπόριον τῶν ζῴων, αἰσχροκερδῶν. Εἰς τέλος ὅμως, ἐπειδὴ κλέπτει ἀπὸ τοὺς Τούρκους τὰ ζῷα καὶ τὰ πωλεῖ εἰς τοὺς ἰδίους καὶ ὠφελεῖται πολύ, προσφέρει
πραγματικῶς εἰς τὸν Ἰμπραχὶμ τὴν ὑποταγὴν ἑαυτοῦ καὶ τῶν οἰκείων του, καὶ οὕτω δίδει τὸ παράδειγμα καὶ εἰς ἄλλους κατ’ἐκεῖνα τὰ μέρη. Οἱ δὲ ὀλιγαρχικοὶ δὲν ἤκουσαν βαρέως τὸ πρᾶγμα, διότι πρὸ πάντων εὗρον ἀφορμὴν νὰ κατηγορῶσι διὰ τοῦτο τὸν Κολοκοτρώνην ὡς παραίτιον, καθὸ ἐγκαταλιπόντα, καί τοι γενικὸν ἀρχηγόν, εἰς τὴν διάκρισιν τοῦ ἐχθροῦ τὸν λαόν, καὶ καταγινόμενον εἰς τὴν συγκρότησιν ἐθνικῆς συνελεύσεως, εἰς τὰ πολιτικά.»



Ας δούμε λοιπόν τι λέει ο ίδιος ο Θοδωράκης: (5)

20 Μαΐου 1827 ἐκ Ναυπλίου.
« ὁ Γεν. Ἀρχ. τῶν Πελοπον. στρατευμάτων.
Πρὸς τοὺς Γενναιοτάτους στρατηγοὺς Β. Πετμεζᾶν, Δ.
Μελετόπουλον καὶ Θάνον Χρυσανθακόπουλον.

Τὴν ἀπὸ 26 Μαΐου ἐκ Μεγάλου Σπηλαίου ἐπιστολήν σας ἔλαβον, καὶ ἴδον τὰ ἐν αὐτῇ, χαίρω διὰ τὴν ὁποίαν κατεβάλετε προσπάθειαν διὰ τὴν ταχεῖαν συγκρότησιν τοῦ στρατοπέδου· προχθὲς ἐξῆλθον κἀγὼ τοῦ Ναυπλίου καὶ διευθύνομαι εἰς τὰ ἐνδότερα τῆς
Πελοποννήσου. Ἡ γενναιότης Σας δὲν ἀμφιβάλλω, ὅτι ὁδηγούμενοι ἀπὸ τὰ χρέη τοῦ πατριωτισμοῦ σας θέλει βάλλετε τὴν δυνατὴν προσπάθειάν σας διὰ νὰ συστήσατε ὅσον τάχος στρατόπεδον εἰς τὰ Νεζερᾶ, ἀπαντῶντες φρονίμως καὶ κάθε ἀντενέργειαν, δὲν ἀμφιβάλλω περιπλέον, ὅτι διὰ τῆς φρονήσεώς Σας θέλει παιδευθοῦν ἀναλόγως τοῦ στυγεροῦ κινήματός των ὁ Νενέκος καὶ λοιποὶ ὁμόφρονές του ὅλοι ἀλλ᾿ ἐν τοσούτῳ ἔκρινα ἀναγκαῖον νὰ σᾶς εἴπω, ἅμα συστήσετε στρατόπεδον, ἢ νὰ εἴπω κάλλιον, ἅμα συναχθῆτε, νὰ παρέτε ὅσους περισσοτέρους στρατιώτας δυνηθῆτε καὶ νὰ ὑπάγητε νὰ πιάσητε τὸν Νενέκον, ἂν δὲ σᾶς ἀντισταθῇ, ἢ ἔχῃ συντρόφους πραγματικοὺς καὶ τοὺς λοιποὺς κατοίκους τῶν Ἀρβανιτοχωρίων, νὰ τοὺς βάλητε αὐτὸν καὶ ὅλους (ἂν ἔχουν εἴδησιν) εἰς τὸ ντουφέκι ἄνδρας καὶ γυναῖκάς των, νὰ λαφυραγωγήσετε ὅλον τὸ πρᾶγμά των, μὲ ἕνα λόγον νὰ φερθῆτε ὡς πρὸς Τούρκους, διὰ νὰ παιδεύσητε αὐτοὺς, νὰ κάμετε διὰ τούτου καὶ κάθε ἄλλον, ὁ ὁποῖος ἂν ἔχῃ τι εἰς τὸν νοῦν του νὰ τὸ ἀποδιώξῃ· ἡ φρόνησις ὁδηγουμένη διὰ τῆς δραστηριότητός Σας, ἂς κάμῃ εἰς αὐτοὺς ὅ,τι στοχασθῆ ἀνάλογον. ἐγὼ προσμένω ν᾿ ἀκούσω, ὅτι ἐπαιδεύσατε αὐτοὺς πρεπόντως, καὶ ὅτι ἐσυστήσατε στρατόπεδον· αὔριον μεθαύριον ἀναχωροῦμεν καὶ ἡμεῖς μετὰ τοῦ Νικήτα, Γενναίου, Τζόκρη καὶ λοιπῶν διὰ τὰ ἐνδότερα, καὶ ἐκεῖ προσμένω νὰ λαμβάνω συχνὰ γράμματά σας· οἱ φροντισταὶ ἀνεχώρησαν ἀπὸ προχθὲς· τὸν ἀρχηγὸν τοῦ στρατοπέδου σας θέλει διορίσω, ἅμα ἀνέβω ἐπάνω· ὁ Λαρπύλας καὶ Σαγιᾶς εὑρίσκονται εἰς τὸ μέρος τοῦ μέγα σπηλαίου· αὐτοὶ ὡς πληροφοροῦμαι δὲν ἠθέλησαν νὰ συνεννοηθοῦν μὲ τὸν Νενέκον, γράψετέ τους, παρακινήσατέ τους νὰ κινηθοῦν εἰς τὰ ἅρματα, καὶ ἐνωθοῦν μὲ τὴν Γενναιότητά σας, καὶ νὰ μεταχειρισθοῦν τὴν δυνατὴν ἐπιῤῥοήν τους εἰς τὰ Ἀρβανιτοχώρια, διὰ νὰ τὰ ἀποσπάσουν ἀπὸ τὰ δουλικὰ φρονήματα τοῦ Νενέκου καὶ λοιπῶν, καὶ νὰ τὰ κινήσουν εἰς τὸν πόλεμον· σήμερον ἔφθασε καὶ ἡ βουλὴ, καὶ ἀκούεται κρότος κανονίων.»

«Ο Ιμπραήμης έλκυσε πολύ το λαό.Τούρκος δεν εκόταε ούτε αστάχι να κόψει, και όλα με τον παρά» ...Και όταν ο Ιμπραήμ από την Πάτρα ξεκινούσε για τα Καλάβρυτα με τον στρατό του και το Νενέκο με 2.000 δικούς του(!!!) ο Γέρος είπε την φράση «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους» .
Στο δρόμο λοιπόν για τα Καλάβρυτα στο χάνι του Βερβένικου ο Ιμπραήμ παραδρόμησε και έχοντας μαζί του μόνο τον ...τσιμπουκτσογλαν του παραπλανήθηκε μέσα στο δάσος όπου έπεσε πάνω στο Νενέκο και τους Αρβανιτάδες του(2000 περίπου). Στου Δεσπότη τη Βρύση καθώς προχωρούσε αυτός με τη νέα του συνοδεία κοιμήθηκε. Στην διάρκεια του ύπνου του όμως τον φύλαγαν καλά οι Νενεκαίοι γι’αυτό σαν έφτασε στο στρατόπεδό του «επήνεσε τον Νενέκον δια την πίστην του,και παρρήσια μάλιστα τον εχάιδευσε με τα χέρια του ενώπιον των επισήμων Τούρκων» (6). Ο Κολοκοτρώνης μαθάινοντας ότι ο Νενέκος είχε τον Ιμπραήμ στα χέρια του και δεν τον έφαγε αγανάχτησε που «ωρκίσθει παρρησία ημών εις τον Μεγάλον Θεόν των Ελλήνων και είπεν,ότι επιθυμεί τον φόνον του Νενέκου,και αν τον εύρισκε πουθενά με τα ίδια του τα χέρια τον εφόνευεν,πράγμα πολύ παράξενον και πρωτάκουστον απο το στόμα του Κολοκοτρώνη να ομιλή περί φόνου,και ότι μόνος του θέλει να τον κάμη» (7)

Πως ξεκίνησε το προσκύνημα, γράφει ο Φωτάκος (8):

«…Διότι ἔδωκαν εἰς τοὺς κατοίκους πολλὰς εὐκολίας, καὶ ἔπειτα ἄρχισαν Τοῦρκοι καὶ Ἕλληνες, ὅσοι ἐγνώριζαν τὴν Ἀλβανικὴν γλῶσσαν νὰ ἐξέρχωνται εἰς τὰ χωρία, καὶ μαζὺ νὰ γυρίζουν ἀπὸ χωριό, εἰς χωριό, ἀνταμόνοντες καὶ συναναστρεφόμενοι καὶ αὐτοὶ μὲ τοὺς χωρικοὺς Ἕλληνας, τοὺς ὁποίους ἐνεχοποιοῦσαν χαρίζοντες εἰς αὐτοὺς ὅπλα καὶ ἄλλα πράγματα, καὶ κατόπιν ὡρκίζοντο ἀναμεταξύ των Τοῦρκοι καὶ Ἔλληνες. Πρὸς τούτοις τοὺς ἔπαιρναν οἱ Τοῦρκοι εἰς τὰς Πάτρας καὶ τοὺς ἐσυργιάνιζαν ἐλεύθερα, καὶ μὲ σκοπὸν ὕπουλον παρεχώρουν πρὸς αὐτοὺς ὑλικὰ συμφέροντα. Ἀλλὰ καθὼς τότε ἐβεβαιώθημεν αὐτοὶ παρεκινήθησαν, ὄχι νὰ γείνουν Τοῦρκοι, ἀλλὰ διὰ νὰ φοβήσουν τὸν Κολοκοτρώνην, καὶ τοὺς καπεταναίους τοὺς διορισθέντας ἀπὸ αὐτὸν καὶ διὰ τοῦτο ἔλεγαν ὡς ἐπιχείρημα δῆθεν, ὅτι ἂν δὲν παύσουν τοὺς διορισθέντας καπεταναίους αὐτοὶ θὰ ὑπάγουν μὲ τοὺς Τούρκους. Μάλιστα δὲ καὶ ἀναφορὰν ἔστειλαν πρὸς τὸν Γενικὸν Ἀρχηγὸν παραπονούμενοι διὰ τοῦτο, καὶ ἐπειδὴ δὲν εἰσακούσθησαν, εἶχαν δὲ καὶ τὰς προηγουμένας πρὸς τοὺς Τούρκους σχέσεις των, τότε πλέον φανερὰ ἔκλιναν πρὸς αὐτούς. Ὁ δὲ Νενέκος πρὶν πέσῃ εἰς τοῦτο τὸ ἀσυγχώρητον ἔγκλημα, ἦτο ἕνας ἐκ τῶν γενναίων καπεταναίων τῶν μερῶν ἐκείνων· ἀγαποῦσε τὸν πόλεμον, καὶ ἀπὸ ὅλους ἀγαπᾶτο, καὶ ἰδίως ἀπὸ τοὺς προὔχοντας, διότι ἦτο γνωστὸς κατὰ τὴν γενομένην πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, πολλάκις κατ᾿ αὐτὴν ἀνδραγαθήσας, καὶ κατ᾿ ἀρχὰς μετὰ τοῦ Γενναίου Κολοκοτρώνη ἐπῆγεν εἰς τὴν Ρούμελην, καὶ κατόπιν μὲ τὸν Ἀνδρέα Ζαΐμην καὶ Ἀνδρέαν Λόντον ἐπῆγεν εἰς Μεσολόγγι, ὡς καὶ εἰς ἄλλας περιστάσεις, ὅτε οἱ Πελοποννήσιοι ἐπέρασαν καὶ ἐβοήθησαν τοὺς ἀδελφούς των Μεσολογγίτας.»



Ενέργειες Κολοκοτρώνη εναντίων των προσκυνημένων Ζουμπατοχωριτών. Μια επιστολή του (9) :

« Πρὸς τὴν Σ. Ἐθνικὴν Βουλήν!

Ἀπὸ τὰς πρὸς τὴν ἐπὶ τῶν πολεμικῶν Γραμματείαν ἀναφορὰς μου ἐπληροφορήθη ἡ Κυβέρνησις τὰ κινήματά μας κατὰ τοῦ ἐχθροῦ μετὰ ταῦτα ἐπειδὴ οἱ ὑποτεταγμένοι δὲν ἀπεκρίθησαν εἰς τὰ γράμματά μου, καὶ ὡς ἐκ τούτου γίνονται δῆλον, ὅτι δὲν ἤλλαξαν
γνώμην, διέταξα τὸν μὲν στρατ. Β. Πετμεζᾶν μὲ περίπου τῶν δύω χιλιάδων Καλαβρυτινῶν, Ἀργειοτριπολιτζιωτῶν, ν᾿ ἀπεράσῃ πρὸς τὸ μέρος τῆς Κούτελης καὶ ἁγίου Βασιλείου, ὅπου διέταξα νὰ μεταβῇ καὶ ὁ στρατηγ. Χρύσανθος Σισίνης, καὶ οἱ Περαμερίσιοι Καρυτινοὶ ὄντες εἰς κινησιν, καὶ ὁποῦ ὡς μανθάνομεν εἶχον συνελεύσεις οἱ Νεζερῖται· τὸν δὲ στρατηγὸν Μελετόπουλον καὶ Νοταρᾶν ν᾿ ἀπεράσοὑν πρὸς τὸ μέρος τῆς Κουνινᾶς· καὶ ἐγὼ ὡς ἐβεβαιώθην οἱ ὑποτεταγμένοι αὐτοὶ ἐπροσκάλεσαν εἰς βοήθείαν των τοὺς ἐν Πάτραις καὶ Βοστίτζῃ ἐχθροὺς, ἦλθον ἐνταῦθα μετὰ τοῦ Ν. Πετιμεζᾶ διὰ νὰ προχωρήσω τὰ Ζουμπατοχώρια, καὶ προαπέστείλα τὸν Φραγκάκην, καὶ κατέλαβε μὲ ἱκανοὺς τοὺς Μπετζάκους καὶ τὸ μοναστῆρι τῆς Μακελλαριᾶς, καὶ εἷμαι ἓτοιμος ἄν δὲν ἀλλάξουν γνώμην, διὰ τῆς πειθοῦς, νὰ μεταχειρισθῶ τὴν βίαν, ἐν τούτοις δὲ ἔλαβον γράμματα παρὰ τοῦ στρατηγ. Κολιοπούλου καὶ τοῦ υἱοῦ μου Γενναίου, ὀπισθοδρομησάντων εἰς τὴν Καρύταιναν διὰ τὴν ἐκεῖ εἰσβολὴν τοῦ ἐχθροῦ, ἀπὸ τὰ ὁποῖα πληροφοροῦμαι, ὅτι ὁ ἐχθρὸς εἰσβαλὼν εἰς τὴν ἐπαρχίαν αὐτήν, ὄχι μόνον δὲν κατώρθωσε τὸν παραμικρὸν ὀλέθριον σκοπόν του, ἀλλ᾿ ἀπεδιώχθη μὲ μεγάλην ζημίαν καὶ ἐντροπήν του, ἀπαντήσας εἰς ὅλα τὰ μέρη τὴν πλέον γενναίαν ἀνθίστασιν τῶν Καρυτινῶν, ἣτις ἐταπείνωσε τὴν ἐπηρμένην ὀφρύν του, καὶ τὸν ἠνάγκασε νὰ περιορισθῇ ἔνδον καὶ πέριξ τῆς Τριπολιτσᾶς, ὡς ἀπὸ τὰς περὶ αὐτὴν φυλακάς μας πληροφοροῦμαι· περικλείεται καὶ ἀντίγραφον τοῦ γράμματος τῶν εἰρημένων, καὶ πληροφορεῖται σαφέστατα ἡ βουλὴ, ὥστε ἐὰν δὲν τοῖς ἔλειπον τὰ πολεμοφόδια, ἤθελε κάμουν μεγαλειτέραν βλάβην τοῦ ἐχθροῦ, καὶ ἤθελε μετανοήσει περισσότερον διὰ τὴν τόλμην ὅπου ἔλαβε νὰ εἰσβάλῃ ἐκεῖ· ἐντοσούτῳ ὅμως ἐκατάλαβεν, ὅτι δὲν ἐδειλίασαν ὅλοι οἱ Πελοποννήσιοι.

2 Ἰουλίου Τζουμενὰ 1827
ὁ Γενικὸς Ἀρχηγὸς
Θ. Κολοκοτρώνης



Αυτή ήταν λοιπόν η παρουσία των « μισελεύθερων» Αρβανιτών της Αχαΐας στην Επανάσταση, γεμάτη προδοσία και ντροπή. Φυσικά αυτοί οι οποίοι πετάνε τα συνθήματα «Οι Αρβανίτες έκαναν την Επανάσταση»,και άλλα τέτοια, από δω κι από κει δεν γνωρίζουν ή κρύβουν όλη την πραγματικότητα…


Αρκαδία

Για τις αρβανίτικες ομάδες εποίκων:“…και άλλες προχώρησαν προς το κέντρο της Πελοποννήσου, κυρίως προς την περιοχή της Καρύταινας που διαβρέχει ο Αλφειός. Οι μετακινήσεις τους εγίνοντο ειρηνικώς…..». (10)

«….Χριστιανοί, ακραιφνείς Έλληνες Ηπειρωτικής κι’ αυτοί καταγωγής, όπως και οι Σουλιμοχωρίτες (σ. σ. Σουλιμοχώρια Τριφυλλίας), ήσαν και οι Λιδωρίσιοι της Γορτυνίας. (11) »

Οι Αρβανίτες τις Αρκαδίας περιορίζονται γεωγραφικώς στην περιοχή της Ηραίας, στα Λιόδωρα όπως τα λέγανε παλιότερα, σε μια περιοχή που περικλείει σήμερα ο δήμος Ηραίας(χωρίς να αποκλείονται λίγα μεμονωμένα χωριά σε άλλες περιοχές τις Αρκαδίας). Πληθυσμιακά,εξετάζοντας τον αριθμό Αρβανιτών στην περιοχή μπορούμε να δούμε τον πληθυσμό της Λιόδωρας σε απογραφή του 19ου αιώνα(1861) όπου βλέπουμε ότι ο δήμος Ηραίας έχει πληθυσμό 4.261 κάτοικους σε συνολικό πληθυσμό Αρκαδίας 110.615. Η μικρή αυτή περιοχή στάθηκε γεναία όσο λίγες στην πατρίδα μας απέναντι στην Τουρκιά “θρέφοντας” τη γενιά των Κολλιοπουλαίων(λέω ότι “έθρεψε” γιατί τα Σουλιμοχώρια ήταν αυτά που που την “γέννησε”). Τέκνο της οικογένειας του Κόλια Πλαπούτα ήταν ο Δημητράκης,γνωστος και ως Κολλιόπουλος αλλά και ως Πλαπούτας,γεννημένος στην Παλούμπα.
Παρά τη γεναιότητα του συγκεκριμένου αγωνιστή δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε αυτό που σημάδεψε αρνητικα την προσφορά του. Αυτή τη φορά ένας Αρβανίτης δε θα προδιδε την πατρίδα μα έναν αδελφικό φίλο…
Ας αφήσουμε τον υπασπιστή του Γέρου που τόσο πιστά στάθηκε δίπλα του, τον Φωτάκο, να μας ανιστορήσει τι συνέβη (12) :
«Ὁ δὲ Δημήτριος Πλαπούτας ἀφοῦ εἶδεν ὅλα τὰ δυστυχήματα, τὰ ὁποῖα ἡ Πελοπόννησος ἔπαθεν ἐξ αἰτίας του, ἐσκέπασε τὸ πρόσωπόν του μὲ τὰ φρύδια του, καὶ ἀμέσως ἔτρεξεν εἰς τὸ Ναύπλιον, καὶ ἐκεῖ ἀντάμωσε πρῶτον τὸν ἀρχιμανδρίτην Φλέσαν, ἔπειτα τὸν Σπηλιωτάκην, μέλος ὄντα τοῦ ἐκτελεστικοῦ καὶ τὸν ἐπίσκοπον Βρεσθένης, πρόεδρον τότε τῆς Βουλῆς καὶ ὡμίλησε μετ᾿ αὐτῶν, παραπονούμενος, δι᾿ ὅσα ἔγείναν εἰς τὴν Πελοπόννησον ἐκ μέρους τῶν πολιτικῶν συντρόφων του, καὶ ἐπιθυμῶν νὰ ἔλθῃ συμβιβασμὸς μεταξὺ τοῦ Ἐκτελεστικοῦ καὶ τῶν ἀνταρτῶν, ὑπεσχέθη νὰ τοὺς φέρῃ τὸν Κολοκοτρώνην νὰ προσκυνήσῃ τὴν Διοίκησιν, ὡσὰν βλαχόνυφη(!!), διὰ νὰ παύσουν πλεόν εἰς τὸ ἐξῆς τὰ δεινὰ τῆς Πελοποννήσου καὶ αἱ καταχρήσεις. Τότε ὁ Πλαπούτας καὶ οἱ ἀνωτέρω μετὰ τῶν ὁποίων συνωμίλησεν, ἐνόμισαν ὡς συντελεστικόν, καὶ έφρόνουν, ὅτι ἄν πείσῃ καὶ φέρῃ τὸν Κολοκοτρώνην ὁ Πλαπούτας, θὰ γείνῃ ὁ ἀγαπητὸς φίλος τῆς Διοικήσεως, καὶ θα διορισθῇ καὶ γενικὸς ἀρχηγὸς τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἐκστρατείας διὰ τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, καὶ ἐπίστευεν ἴσως, ὅτι τοιουτοτρόπως ἤθελεν ἀπαλλάξῃ καὶ τὴν Πελοπόννησον ἀπὸ τὰς συμφοράς, τὰς ὁποίας ὑπέφερεν. Ἐκτὸς δὲ τούτων, εἶδε πλέον καὶ τοὺς ἀντιπάλους του Δεληγιανναίους εἰς τὴν χειροτέραν κατάστασιν, διότι εἶχον καταδιωχθῆ ὑπὸ τῶν στρατευμάτων τῆς Διοικήσεως, καὶ δὲν ἐγνώριζε κανεὶς ποῦ εἶχαν καταφύγει, ἤ ποῦ ἦσαν τρυπωμένοι, διότι οἱ μὲν ἔλεγαν, ὅτι εἶναι εἰς τὴν ἐπαρχίαν Μιστρᾶ καὶ εἰς τοὺς Γιατρακαίους, οἱ δὲ εἰς τὴν Μάνην, καὶ ἄλλοι ἀλλαχοῦ.
Κατὰ δὲ τὸ τέλος τοῦ Δεκεμβρίου τοῦ 1824 ὁ Πλαπούτας ἀνέβη εἰς τὰ βουνὰ τῆς Καρύταινας, καὶ ἐπῆγεν καὶ εἰς τὴν Στεμνίτσαν. Ἐκεῖ ηὗρε τὸν Κολοκοτρώνην
καὶ εἶπε πρὸς αὐτὸν ὅ,τι τοῦ εἶχεν εἴπει περὶ αὐτοῦ ἡ Διοίκησις, τὸν ἔπεισε νὰ καταβῇ εἰς τὸ Ναύπλιον, λέγων καὶ ὑποσχόμενος, ὅτι ἡ Διοίκησις θέλει μεταχειρισθῆ αὐτὸν
ἀξιοπρεπῶς καὶ ὅπως τοῦ ἀρμόζῃ
, καὶ ὅτι οὕτω θέλουν πλέον παύσει καὶ τὰ κακά, τὰ ὁποῖα ὑποφέρει ἡ Πελοπόννησος. Πρὸς ταῦτα ἐσυντρίβη ἡ μαλακὴ ψυχὴ τοῦ Κολοκοτρώνη, ὅστις ἄλλως τε ἦτο καὶ μαγευμένος διὰ τὴν Πελοπόννησον, καὶ νομίζων, ὅτι δίδει ζωήν καὶ σωτηρίαν εἰς αὐτήν, εὔκολα ἀπατήθη ἀπὸ τὰ λεγόμενα καὶ τὰς ὑποσχέσεις τοῦ Πλαπούτα, ὅστις, γνωρίζων τὴν τοιαύτην ἀδυναμίαν του, τὸν ἐκτύπησεν ἐκεῖ ὅπου εἶχεν αὐτὴν. Τότε δὲ εἰς τὴν Στεμνίτσαν, ὅπου ἐλέγοντο καὶ ἐγίνοντο ταῦτα, ὁ Κολοκοτρώνης δὲν εἶχεν ἄλλον τινὰ ἐμπιστευμένον πλησίον του, εἰμὴ μόνον τὸν βαπτιστικὸν του Θ. Ῥηγόπουλον, μὲ τὸν ὁποῖον συνεννοεῖτο καὶ συνεσκέπτετο, καὶ ὅστις τὸν ἔπεισε νὰ μὴ παραδώσῃ τὸν ἑυατόν του όσον εὔκολα, ἀλλὰ νὰ παίξῃ τὰ πράγματα ἕως ὅτου περάσῃ ὁ καιρός. Ἀλλ᾿ ὁ Γ. Δημητρακόπουλος, ὅστις ἐπίτηδες ἔμενεν ἐκεῖ διὰ πολλῶν λόγων καὶ ὑποσχέσεων, κατώρθωσε νὰ ἐξαπατήση τὸν Κολοκοτρώνην, ὁ ὁποῖος μεταβαλὼν γνώμην ἀπεφάσισε πάλιν να μεταβῇ εἰς Ναύπλιον ὁ δὲ Δημητρακόπουλος συνώδευσεν αὐτὸν μέχρι τῆς Τριπολιτσᾶς. Εἰς τὴν συνοδίαν ταύτην τοῦ Κολοκοτρώνη ἦτο καὶ ὁ Γεώργιος Ῥεβελιώτης, ὅστις γνωρίζει ταῦτα πάντα ὅπως ἔγειναν.»

Ο Φωτάκος πάλι (13) :
«Ἔκτοτε πλέον ὁ Κολοκοτρώνης εὑρέθη γυμνὸς ἀπὸ στρατιωτικὴν δύναμιν, ἡ ὁποία καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν ὠλιγόστευεν, διότι ἡ Βουλὴ καὶ τὸ Ἐκτελεστικὸν ἐξέδωκαν διπλώματα, μισθοὺς μεγάλους καὶ διαταγὰς εἰς ὅλους τοὺς συγγενεῖς των καὶ τοὺς καπεταναίους των νὰ ὑπάγουν νὰ πολιορκήσουν τὰς Πάτρας· ὁ Κουντουργιώτης μάλιστα ὑπεσχέθη εἰς τὸν
Δ. Πλαπούταν, ὅτι θὰ τὸν διωρίσῃ γενικὸν ἀρχηγὸν τῶν στρατευμάτων τῆς Πελοποννήσου, ἀλλὰ τὸν ἐκαιροπέτα καὶ οὕτω ὁ ἕνας Ἀλβανὸς ἐγέλα τὸν ἄλλον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τέλους ὁ Πλαπούτας ἐγελάσθη.
Πρὶν ὅμως τούτων καὶ ὅταν ὁ Κολοκοτρώνης ἦτο εἰς τὴν Βυτίναν, καὶ ἔστειλεν, ὡς ἀνωτέρω εἴπαμεν, βοήθειαν εἰς τὸ Ναύπλιον καὶ ἄλλους, καὶ τὸν Πλαπούταν, τὸν ὁποῖον ἔβλεπεν, ὅτι ἐκαβουροπατοῦσεν, εἶπε πρὸς αὐτόν·
«δὲν θέλετε μὲ τὰ σωστά σας νὰ βαλθῆτε νὰ
» σπρώξετε τὰς δυνάμεις τοῦ Κουντουργιώτη μακρὰν
» καὶ νὰ ἐλευθερώσετε τὸ Ναύπλιον νὰ τὸ ἔχετε. Θὰ ἔλθῃ
» καιρὸς νὰ μὴν ἠμπορῆτε νὰ βγῆτε ἀγνάντιο, οὔτε ἀπὸ
» τὸ Παρθένι καὶ κάτω νὰ πηγαίνετε. Θὰ ἔλθῃ καιρὸς
» νὰ ἀκούετε τὸ κερατὰ νὰ σᾶς τὸ λέγουν οἱ νησιῶται
» καὶ οἱ ἄλλοι μὲ πενῆντα ῥά, καὶ ἄλλα πολλὰ θὰ πάθετε.
» Ἄκουσέ τα ὅλα αὐτά, γαμπρέ! Εἰς ἐσὲ μένει νὰ
» φανῇς πιστός, εἰ δὲ μή, καὶ σὺ θὰ τὸ εὕρῃς ὕστερα.
»
(«Γαμπρός» γιατί είχε παντρευτεί την ανηψιά του Θοδωράκη,κόρη του αδερφού του Αναγνώστη,την Στεκούλα.)


Έτσι λοιπόν στάθηκε ο Πλαπούτας κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, πέφτοντας στην παγίδα των φατριαστών της Ύδρας… Βλέπουμε και εδώ την τάση των Υδραίων(Κουντουριωταίων κυρίως) να προωθούν για τις ανώτερες θέσεις ομόγλωσσούς τους…Το φιλότιμό του όμως και η μπέσα του τον έκαναν εντέλει να βρεθεί ξανά στο πλευρό του Θοδωράκη και να υποστεί μαζί τις διώξεις που περίμεναν τον Γέρο μετά την απελευθέρωση.

(1)Παπανδρέου, Γεώργιος,Αζανιάς : ήτοι Αρχαιολογική πραγματεία πασών των Αρχαίων πόλεων της Αρκαδικής Αζανίδος μετά των περιχώρων αυτών και ιστορικαί περιπαίτιαι μέχρι των καθ'ημάς χρόνων,σελ.94
«‘Εκ ταύτης δε της εποχής εγκαθίδρυσαν οι Αλβανοί εν αυτή(Πελοπόννησο) και εξελληνίσθησαν μεν υπό των εγχωρίων, διέμειναν όμως πολλαχού ίχνη της διαβάσεως αυτών πλην άλλων πολλών λέξεων και η ενιαχού μιξοβάρβαρος αυτών γλώσσα ξαίπερ συγκεχυμένην τανύν λαλούσιν εναλλάξ μετά της ελληνικής πολλαχού της Πελοποννήσου, εν δε τη των Καλαβρύτων επαρχία μόνον εν χωριό εν τω δήμω Λευκασίας, η Λυκουριά.»
(2) http://www.movri.gr/?section=646
(3)Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α'
Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.395
(4)Απομνημονεύματα τ.3 βιβλία Ε', Στ', Ζ', Σπηλιάδης Νικόλαος,321
(5)Ελληνικά Υπομνήματα Αφορώντα την Ελληνικήν Επανάστασιν
Κολοκοτρώνης Θεόδωρος,σελ. 470
(6) Σπηλίαδη,Απομν,τΓ,σελ348
(7)Φωτάκος,τΓ,727
(8)Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Β',Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.398
(9)Ελληνικά Υπομνήματα Αφορώντα την Ελληνικήν Επανάστασιν ,Κολοκοτρώνης Θεόδωρος,σελ.500
(10)Ζακυνθηνός Διον. Το Δεσποτάτο του Μορέως. Σελ. 131 και 143
(11) Α. Τσέλαλης. Πλαπούτας. Σελ. 31 και 45
(12) Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Β' ,Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.09
(13)Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Β' ,Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.532