Αρβανίτες και 1821 (συνέχεια 3)

Αργολιδοκορινθία

Δυστυχώς και γι’αυτη την περιοχή έχω διαβάσει “on-line” ότι κατοικείται άπασα από Αρβανίτες…Πηγές; Φυσικά ούτε μια εκτός από κάποιες γενικότητες οι οποίες με ένα copy paste διαδίδονται…
Εγώ θα προσπαθήσω να παρουσιάσω αδιάσειστα στοιχεία για την κατάσταση της περιοχής και πιστεύω ότι δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης.
Πρώτα απ’όλα βασίζομαι στο έργο του Αντωνίου Μηλιαράκη. «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού Αργολίδος και Κορινθίας : Μετά γεωγραφικού πίνακος του νομού,1886» το οποίο ευρέως αποδεκτό στο κοινό της περιοχής ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται αρκετές φορές ως πηγή για την τοπική ιστορία.
Ορίστε λοιπόν αναλυτικός πίνακας με τα αρβανίτικα και μη χωριά της Αργολιδοκορινθίας και πληθυσμιακά στοιχεία:

Σημείωση: Οι αριθμοί αριστερά με έντονο μαύρο αντιστοιχούν στο συνολικό πληθυσμό της περιοχής και οι δεξιά άτονοι με τον αριθμό των Αρβανιτών στην ίδια περιοχή. Τα σχόλια που δεν έχουν άλλη παραπομπή είναι από το βιβλίο του Μηλιαράκη.

Επαρχία Άργους
Δήμος Αργείων
11.793 1932
«Οι κάτοικοι του δήμου Αρβανίτες, πλην των της πόλεως Άργους, εν η ολίγος πληθυσμός έχει ως οικιακήν γλώσσαν την αρβανίτικην(μόνο σε μια συνοικία κάτω από την Ακρόπολη Λάρισας,σελ.54).»
Δήμος Λυρκείας/ ελληνόφωνοι
2732
Δήμος Αλέας/ Τάτσι, Μπουγιάτι αρβανιτόφωνα
2711 1082
Δήμος Μυκηνών/πάντες Αρβανίτες
2437 2437
Δήμος Υσίων/ Eλληνόφωνοι
2340                 Την ίδια άποψη έχει και ο Pouqueville (1α)
Δήμος Προσυμναίων /Kάτοικοι Αρβανίτες (κυριότερο χωριό οι Λίμνες)
2271 2271

Σύνολο Επαρχίας Άργους
24.284 5.790
Σύμφωνα με την έρευνα του Philippson(1890) οι Αρβανίτες της επαρχίας Άργους είναι 6.239.(1β)
Στο έργο του Πατρινού βουλευτή και ερευνητή Κορύλλου, «Η Εθνογραφία της Πελοποννήσου,σελ.37)», παρατίθεται επιστολή που στάλθηκε σ’αυτόν από τον τότε δήμαρχο του Άργους Καλμούχο και το γνωστό τοπικό δικηγόρο της εποχής Δ.Βαρδουνιώτη που είναι η εξής:
« Ό,τι ειλικρινώς και πεποιθότως δύναται τις ειπείν, είνε ότι εν τη επαρχία μας(Άργους) Αλβανόφωνοι είνε οι κάτοικοι των Λιμνών και καθ’ήττονα λόγον οι του Μπερμπατίου,(δ.Προσυμναίων) και Κουτσοποδίου,(δ.Μυκηνών)»
Ο δήμαρχος Καλμούχος δίνει μια εικόνα που ταιριάζει με αυτή των ερευνητών. (2)




Επαρχία Ναυπλίας
Δήμος Ναυπίέων/ «Εκ των κατοίκων των χωρίων του δήμου Ναυπλιέων θεωρούνται μόνον αλβανικής καταγωγής οι οικούντες το Κοφίνι και Κούτσι.»
9045 672
Δήμος Μιδέας/ πάντες Αρβανίτες(κύρια χωριά Χέλι, Γκέρμπεσι)
3,378 3,378
Δήμος Επιδαυρίων/ Δήμαινα κατά το ήμισυ Αρβανίτες
2002 260
Δήμος Λήσσης/ (Ασκληπειού), κυρίως ελληνικά
1076
Δήμος Μινώας/ Κρητικοί-Τολό,Κάνδια, Ίρια.
518
Σύνολο Επαρχίας Ναυπλίου
16.019 4.310

Επαρχία Ύδρας και Τροιζήνας
Δήμος Ύδρας/Όλοι Αρβανίτες (7.342)
Δήμος Τροιζήνας/Πλην Δαμαλά, όλοι αρβανίτικα.(Πόρος 5.414)
Δήμος Μεθάνων/Όλοι Αρβανίτες(2.149)
Δήμος Δρυόπης/Όλοι Αρβανίτες
17,137 16,690
Επαρχία Σπετσών και Ερμιονίδος (πάντες δίγλωσσοι Αρβανίτες)
Δήμος Σπετσών/Αρβανίτες 6,899
Δήμος Κρανιδίου/ Αρβανίτες 6,705
Δήμος Διδύμων/ Αρβανίτες 1,243
Δήμος Ερμιόνης/ Αρβανίτες 2,047
16,894 16.894
Σημερινός Νομός Αργολίδος(εννοώ χωρίς την επαρχία Τροιζήνας και τα νησιά)
Πληθυσμός: 50,298
Αρβανίτες: 19,995
Οι αριθμοί επιβεβαιώνονται και μέσω της λίστας που παραθέτει ο Johann Georg von Hahn στο “Albanesische Studien,Jena 1854” αφού ο ίδιος υπολογίζει τους Αρβανίτες της ίδιας περιοχής σε 19.600,αριθμός που επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα του Μηλιαράκη!
Επιβεβαίωση έχουμε και από τον Μιχ. Λαμπρυνίδη (3) :
«Εν τη συγχρόνω εκθέσει του Ενετού Προβλεπτού Βερτούκιου Μίνιου προς τον Δόγην της Ενετίας, την αφορώσαν τα επι τη βάσει της τελευταίας Τουρκο-Ενετικής συνθήκης τεθέντα όρια μεταξύ Άργους και Ναυπλίου υπό των Ιωάννου Δαρείου Αποκρισιάρη της Ενετικής Πολιτείας, και Σινάν-Μπέη, Εμίνη του Σουλτάν Μωάμεθ, φέρεται ότι εις τους δυτικούς πρόποδας του Αραχναίου, όπου και νυν υφίστανται τα Αλβανόφωνα χωρία των δήμων Μιδέας και Προσυμναίων, «υπήρχον καλύβαι Αλβανών γεωργών, οίτινες από της πρώτης εισβολής των Τούρκων εις την Αργολίδα εν έτει 1397, είχον καταφύγει εκείσε καλλιεργούντες τας πέριξ γαίας επί πληρωμή κεκανονισμένου γεωμόρου εις τους κυρίους αυτών Ενετούς και Βυζαντινούς άρχοντας.»


Επαρχία Κορινθίας
Δήμος Κορινθίων/ Αρβανίτες πλην Νέα Κόρινθο, Σουλινάρι, Λιμοχώρι, Νεράντζα,
7.578 4.662
Δήμος Σικυώνος/ Αρβανίτικα εκτός Κιάτο, Θολερό, Λαλιώτη, Μελίσσι, Συκιά
5.438 3.799
Δήμος Τρικάλων/ «Ο δήμος έχει κατοίκους 5,580 και δημότας 6,278, είνε δε ο μόνος εκ των της Κορινθίας, ένθα δεν υπάρχουσι παντάπασιν Αρβανίτες.»
5.580
Δήμος Ευρωστίνης/ «Εν τω δήμω τούτω τα χωριά Κούτσι,Λούζι,Λουτρό Άνω και Κάτω,Μπίτσα,Σκούπα,Τσερεγούνι οικούνται εξ Αρβανιτών.»
5.830 1.021
Δήμος Περαχώρας/ Δεν αναφέρει ακριβώς ,αλλά οι κάτοικοί είναι κυρίως Αρβανίτες
2637 2.637
Δήμος Σολυγείας/ Πάντες Αρβανίτες(κύριο χωριό το Σοφικό)
2958 2958
Δήμος Φενεού/ Συντριπτική πλειοψηφία ελληνόφωνοι
3.809
Δήμος Στυμφαλείας/ Αρβανίτικα χωριά: Ντούσα, Καστανιά, Λαύκα, Μάτζιζα, Ζάρακας.
4.415 2.869 (Ο Pouqueville στο Voyage de la Grèce (σελ.325) θεωρεί όλη τη Στυμφαλεία ελληνόφωνη.)
Δήμος Πελλήνης/ «Πλην των Μαρκασαίων,ομιλούντων την ελληνικήν, οι Κλιμενταίοι,Καισαραίοι,Βελλινιάταις,Βλαντουσαίοι,Παναρηταίοι ομιλούσι την αλβανικήν»
3,275 2,666
Δήμος Νεμέας/ «Εν τω δήμω τούτω οικούνται υπό Αλβανών μόνον τα χωριά Στημάγγα και Βοτζίκα, εν Βοιβόντα δε ομιλείται ανάμιξη η αλβανική μετά της ελληνικής.»
3,507 642
Δήμος Κλεώνων/ Αρβανίτικα χωριά τα: Πέρα/Δώθε Αθίκια, Άγιος Ιωάννης
3,072 1,102


Νομός Κορινθίας
Πληθυσμός: 48.099
Αρβανίτες: 22.356

Ο Phillipson αναφέρει ότι στην Κορινθία ζούσαν το 1890 21.159 Αρβανίτες, αριθμός σχεδόν ταυτόσημος με αυτόν που βγήκε ύστερα από την μελέτη του Μηλιαράκη. Ο Κορύλλος αναφέρει αριθμό 15.900,σύμφωνα με τοπικούς Κορίνθιους παράγοντες.
Σύμφωνα με τους Beldiceanu and Beldiceanu-Steinherr 1980,1986 οι Αρβανίτες αποτελούσαν το 38,4% του αγροτικού πληθυσμου της Κορινθίας το 1461, και το πιο λεπτομερές τούρκικο έγγραφο Tapu Tabrir 10 δείχνει ότι οι Αρβανίτες αποτελούσαν το 18,65% του πληθυσμού ολόκληρης της Κορινθίας(αστικής και υπαίθρου) την ίδια περίοδο. (4)
Όπως σημειώνει και ο Μηλιαράκης αλλά και ο Κορύλλος χωριά που στα θεωρούμε αρβανίτικα κατοικούσαν και αρκετοί ελληνόφωνοι:
«Στο δρόμο για τα Μέγαρα περάσαμε το Εξαμίλι, ένα χωρίο χωρισμένο σε Άνω και Κάτω, και κατοικείται από Έλληνες και Αρβανίτες» (5)
Με την γλωσσολογική κατάσταση που περιγράψαμε συμφωνεί και το « Λεξικόν Εγκυκλοπαιδικόν τη συμπράξει των κυρίων Δ. Αραβαντινού και άλλων / εκδιδόμενον επιμελεία Ν. Γ. Πολίτου.Τ.Β. σελ215».
«Το ήμισυ του πληθυσμού του νομού(Αργολιδοκορινθίας) αποτελείται εξ Αρβανιτών, υφ’ων κατωκήθη η Ελλάς και πολλαί των νησών κατά την 15 εκατονταετηρίδα. Αι επαρχίαι Σπετσών και Ερμιονίδος, Ύδρας και Τροιζηνίας οικούνται υπο Αρβανιτών. Οι δήμοι εν τη Κορινθία, Κορινθίων(πλην της πόλεως της Νέας Κορίνθου),Περαχώρας, Σολυγείας, εν τη επαρχία Άργους οι δήμοι Προσυμναίων, Αργείων(πλην του Άργους), εν τη επαρχία Ναυπλίας ο δήμος Μιδέας, εν τοις δήμοις δε Ναυπλιέων, Επιδαυρίων, Λήσσης, Μηκυνών, Κλεώνων, Νεμέας, Σικυώνος,Πελλήνης,Ευρωστίνης και Στυφαλίας υπάρχουσι χωριά εν οις ομιλείται επίσης η αρβανίτικη,εις άλλα δε η ελληνική.»

Πληθυσμός Αργολίδας-Κορινθίας-Ύδρας-Σπέτσων-Πόρου: 122,433
Πληθυσμός Αρβανιτών της ίδιας περιοχής: 66.040


Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης στην Κορινθία το σημαντικότερο ρόλο το έπαιξαν αγωνιστές των ελληνόφωνων επαρχιών και αυτοί είναι:
Κυρίαρχο ρόλο είχαν οι Τρικαλινοί (που όπως είδαμε παραπάνω ήταν το ”προπύργιο” της ελληνοφωνίας):
Νοταράδες (Πανούτσος,Σωτήρης,Ιωάννης,Γεώργιος,Παναγιώτης).Οι Νοταράδες είναι οικογένεια που έλκει την καταγωγή της στα χρόνια του Βυζαντίου.
Παναγιώτης και Ιωάννης αδερφοί Δασιοί
Γεώργιος Σπυρίδων ή Ξυλέρης
Τομαραίοι

Νεοκορίνθιοι:
Σταύρος Νικολάου
Γιαννάκης Γιουρούκης
Και άλλοι από ελληνόφωνες περιοχές της Κορινθίας οι:
Νικόλαος Οικονόμου και οι αδελφοί του από την επαρχία Φενεού, Ο Γεώργιος Καλάρας από το Αγιονόρι, ο Δανόπουλος από τη Νεμέα, Παναγιωτάκης Γεραρής (Ευρωστίνη), Χρήστος Ζαχολίτης(Ευρωστίνη), Σακελλάριος (Καλύβια).

Σημαντικοί Αρβανίτες αγωνιστές ήταν οι Γεώργιος Λύκος(Χέλι),Χατζή Γιάννης(Σοφικό), Αναγνώστης Οικονομόπουλος(Λαύκα).

Τη σημαντικότερη δράση όμως στην επανάσταση στην Κορινθία την είχαν οι Καλαβρυτινοί Γκολφίνος Πετιμεζάς και Σολιώτης.
Μια διήγηση του Σπυρίδωνος Τρικούπη προβληματίζει λίγο για τον ρόλο μερικών ντόπιων Αρβανιτών (6) :
«Δι᾿ αὐτοῦ, μετενεχθέντος εἰς Κόρινθον, ἐπροσπάθησαν οἱ Ἕλληνες νὰ πείσωσι τοὺς ἐχθροὺς εἰς παράδοσιν τῆς ἀκροκορίνθου. Ἀλλ᾿οἱ πρὸς τὴν μητέρα του, τὴν γυναῖκά του καὶ λοιποὺς πολιορκουμένους λόγοι τοῦ ἀνδρὸς τούτου κατ᾿ εἰσήγησιν τῶν Ἑλλήνων δὲν εἰσηκούοντο, διότι οἱ πολιορκούμενοι ἂν καὶ ἐτίμων τὰς διαταγάς του, ἤξευραν ὅτι παρήγγελλεν ὅσα τῷ ὑπηγόρευαν οἱ κατέχοντες αὐτόν. Οἱ Ἕλληνες ἐπέμεναν ἔτι μᾶλλον
εἰς τὴν κυρίευσιν τῆς ἀκροκορίνθου, διότι ἐπίστευαν ὅτι ἦσαν ἐναποτεταμιευμένοι οἱ θησαυροὶ τοῦ Κιαμήλμπεη, ὃν ὅλη ἡ Ἑλλὰς ἐθεώρει πολυτάλαντον. Οἱ δὲ φρουροὶ ἦσαν ἐντόπιοι Ἀλβανοί,καί τινες Λαλιῶται, ὅλοι 600, πλήρεις ἐλπίδων ὅτι ἐντὸς ὀλίγου θὰ εἰσέβαλε καὶ θὰ ἔλυε τὴν πολιορκίαν των ἡ εἰσέτι, ὡς ἐνόμιζαν, διατρίβουσα ἐν τῇ Ἀνατολικῇ Ἑλλάδι ὀθωμανικὴ δύναμις ὑπὸ τὸν Βρυώνην καὶ τὸν Μεχμέτην.»






Οι Αρβανίτες της Κορινθίας δεν είχαν και πολύ …όρεξη να επαναστατήσουν. Ο Φωτάκος μας πληροφορεί για τους Δερβενοχωρίτες Αρβανίτες της Κορινθίας (7) :
«Οἱ δὲ Δερβενοχωρῖται ἐφοβοῦντο τὸν Κιαμήλμπεην, καὶ ἄλλως, καὶ διότι εἶχαν καὶ προνόμια ἀσυδοσίας, καὶ ὅλο ἕνα ἐκαρτέρουν τὸν Μπέην νὰ ἔλθῃ, καθὼς τοὺς ἔλεγεν ἡ μητέρα του, ἡ ὁποία ἐδιοικοῦσεν εἰς τὴν ἀπουσίαν του καὶ εἶχε τὸ φρούριον ὡς καὶ τὰ Δερβένια εἰς τὴν ἐξουσίαν της. Οἱ Τοῦρκοι ἐσυνείθιζαν νὰ ἔχουν ἀσύδοτα ὅλως διόλου, ἢ νὰ πληρώνουν μικρὸν μόνον φόρον τὰ χωριὰ ὅσα ἦσαν εἰς τὰ στενά μας, ὡς καὶ εἰς τὰ Δερβένια αὐτὰ τῆς Κορίνθου, διότι ὅταν ἐπέρασεν ὁ στρατὸς τοῦ Σουλτάνου, ὁ ὁποῖος ἐκυρίευσε τὴν Πελοπόννησον, αὐτοὶ οἱ Δερβενοχωρῖται ἔδωκαν συνδρομὴν εἰς αὐτόν, καὶ ὁ τότε πασᾶς τοῦ στρατοῦ τοὺς ἐσύστησαν εἰς τὸν τότε Σουλτάνον, ὅστις ἐξέδωκε φιρμάνι, τὸ ὁποῖον ὥριζε νὰ μὴ τολμᾷ ποτε κανεὶς Μουσουλμάνος, ἢ ἄλλος τις νὰ πειράξῃ αὐτοὺς καὶ
τὰ πράγματά των, ἀλλ᾿ οὔτε κονάκι νὰ κάμνουν εἰς τὰ σπίτιά των, καὶ ἂν τυχὸν ἐξ ἀνάγκης ἤθελε μείνει κανεὶς ἐκεῖ, ὅ,τι ἤθελε χρειασθῆ, διὰ τῆς πληρωμῆς νὰ τὸ παίρνῃ· ἀλλ᾿ εἶχαν τὴν ὑποχρέωσιν νὰ κουβαλοῦν νερὸν εἰς τοὺς δρόμους διὰ νὰ ποτίζουν τοὺς στρατιώτας καὶ τὰ ζῶα τῆς Τουρκικῆς ἐξουσίας, καὶ προσέτι νὰ φροντίζουν ὥστε νὰ μὴ χάνωνται τὰ Τουρκικὰ ταχυδρομεῖα (μεζίλια).»

Όσον αφορά τους Αρβανίτες της Αργολίδας αν και είναι αλήθεια ότι πήραν μέρος σε μάχες και πολιορκίες λειτούργησαν κυρίως σαν «φρουρά» των Υδραίων και κυρίως των Κουντουριωταίων στον Μοριά. Να τι λέει ο Φωτάκος (8) :
«Τὸ Κρανίδι εἶναι τόπος ξηρός, παράλιος, ἀπόκεντρος καὶ δυνατός. Οἱ συνελθόντες ἐκεῖ ἐμάζευσαν πολλοὺς στρατιώτας τοῦ τόπου, οἱ ὁποῖοι ἦσαν ἐξησκημένοι εἰς τὰ ὅπλα·
ἔφεραν δὲ καὶ ἄλλους ἀπὸ τὰς πλησίον νήσους Ὕδραν καὶ Σπέτσας. Ὅλος ὁ κάτω Ναχαγιὲς (Τροιζήνα) καὶ ὅλον ἐπίσης τὸ Κρανίδι(Ερμιονίδα) ἀπίστησεν. Οἱ Κρανιδιῶται μάλιστα ἀπ᾿ἀρχῆς ἦσαν ἐχθροὶ τῶν ἄλλων Πελοποννησίων, διότι ἤθελαν τὸ Ναύπλιον ὡς ἰδικόν των, καὶ δικαιολογίαν πρὸς τοῦτο ἔφεραν, ὅτι αὐτοὶ ὑπέφεραν περισσότερον τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, καὶ προσεπάθουν μυριοτρόπως νὰ περιέλθῃ εἰς τὰς χεῖράς των. Νομίζοντες δέ, ὅτι ἂν προστεθῶσιν εἰς τὸ νέον σύστημα τοῦ Κουντουργιώτη, θὰ τὸ ἀπολαύσουν, ὅλοι προσῆλθαν εἰς αὐτὸ καὶ τοιουτοτρόπως τὸ σύστημα τοῦτο ἀπέκτησεν ἐξ αὐτῶν τῶν Κρανιδιωτῶν δύναμιν, καὶ ἐφοβέριζε τὸ νόμιμον Ἐκτελεστικόν, τὸ ὁποῖον ποτὲ δὲν ἐφρόνει, ὅτι ἤθελαν καταντήσει τὰ πράγματα εἰς τὸν ἐμφύλιον πόλεμον. Οἱ συναχθέντες εἰς τὸ Κρανίδι ἐκήρυξαν ἑαυτοὺς νομίμους, καὶ ἀνέδειξαν νέον Ἐκτελεστικόν, τοῦ ὁποίου πρόεδρον ἐδιώρισαν τὸν Γεώργιον Κουντουργιώτην. Τοιουτοτρόπως λοιπὸν ἔγειναν δύο Βουλευτικὰ καὶ δύο Ἐκτελεστικὰ ἐναντία μεταξύ των. Τὸ διήγημα τοῦτο φαίνεται Πελοποννήσιον, ἀλλ᾿ εἰς ὅλα ταῦτα τὰ συμβάντα ἀνακατώθη ὅλον τὸ Ἔθνος, ἤτοι ἡ ἐλευθέρα Ἑλλὰς διῃρημένη καὶ φατριάζουσα, ὡς ἀνωτέρω εἴπαμεν. Ὅλα δὲ τὰ μέχρι τοῦδε γενόμενα, ὡς καὶ τὰ μετέπειτα συμβάντα, ἐντὸς τῆς Πελοποννήσου ἐγένοντο.
»

Σημειώσεις
(1α)Voyage de la Grèce,F -C -H -L Pouqueville,τομ.5,σελ 292
(1β) Alfred Philippson, «Zur Ethnographie des Peloponnes ,Pettersmans Mitteilungen»,1890
(2) Χ.Κορύλλου, Η Εθνογραφία της Πελοποννήσου,σελ.37
(3) Οι Αλβανοί κατά την κυρίως Ελλάδα και την Πελοπόννησον Ύδρα -Σπέτσαι Μιχαήλ Γ. Λαμπρυνίδου,σελ.16
(4) Beldisceanu-Steinherr,1980,σελ. 38
(5) The London encyclopaedia, or, Universal dictionary of science,σελ.627
(6) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Β',Τρικούπης Σπυρίδων,128
(7) Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α' ,Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.139
(8) Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως τ.Α' ,Χρυσανθόπουλος Φώτιος – Φωτάκος,σελ.502